د ویلسن ناروغي څرنګه ناروغي ده؟

د ویلسن ناروغي (Wilson Disease) څرنګه ناروغي ده ؟

د ویلسن ناروغي یوه نادره، ارثي (ژنتيکي) ناروغي ده چې په بدن کې د مسو د بې‌کچې راټولېدو لامل کېږي، په ځانګړي ډول په ځیګر، مغز او سترګو کې. دا ناروغي هغه مهال پیدا کېږي چې ځیګر ونه شي کولای د صفرا له لارې زیات مس وباسي. که دا ناروغي پر خپل وخت ونه پېژندل شي او درملنه یې و نه شي، نو ډېر خطرناکه او آن ژوندګواښوونکې کېدای شي، خو که سمه درملنه وشي، تر کنټرول لاندې راوستل کېدای شي.

د ناروغۍ لاملونه

• ارثي (ژنتيکي): دا ناروغي میراثي ده او د «ATP7B» په نوم په جین کې د بدلون یعنې (Mutation) له امله رامنځته کېږي.

• مېتابولیک / د بدن د بدلون ګډوډي (Metabolic disorder): د مسو د بدلون بهیر ګډوډېږي او بدن نه شي کولای زیات مس په سمه توګه وباسي.

• د مسو راټولېدل: زیات مس په ځیګر کې زېرمېږي، وروسته وینې ته خوشې کېږي او ورو ورو په نورو غړو لکه مغز، پښتورګو او سترګو کې هم ځای نیسي.

د ناروغۍ نښې

نښې د اغېزمنو شویو غړو له مخې توپیر لري او ډېری وخت د تنکیو ځوانانو کې څرګندېږي.

• د ځیګر ستونزې:

◦ ستړیا، زړه بدوالی، کانګې، د خوړو نه زړه کېدل

◦ د نس درد، زیړوالی، توره مټه او روښانه غایطه

◦ د هېپاتایتس (Hepatitis) یا د ځیګر د کمزورۍ نښې

• عصبي ستونزې:

◦ د خوی او چلند ګډوډي، خپګان

◦ د خبرو او ګرځېدو ستونزې

◦ د لاس رېږدېدل، بې‌خوبي او سرخوږی

◦ د لید ستونزې

د ناروغۍ پېژندنه

• د سترګو معاينه: د «کایسر ـ فلیشر حلقې» (Kayser-Fleischer Rings) شتون، چې د سترګې د قرنیې پر څنډه نسواري ګرده کړۍ وي او د مسو د راټولېدو له امله پیدا کېږي.

• د وینې او مټې ازموينه: په وینه او مټه کې د مسو اندازه ټاکل.

• د ځیګر نمونې اخیستل (Liver Biopsy): د ځیګر له نسج څخه نمونه اخیستل، تر څو پکې د مسو کچه وکتل شي.

• ژنتيکي ازموينه: د خرابو جینونو څېړنه، د ناروغۍ د تایید او د کورنۍ د نورو غړو د پلټنې لپاره.

د ناروغۍ درملنه

د نښلونکو فلزاتو  درمل (Chelating agents) چې له مسو سره نښلي او پښتورګو ته مرسته کوي چې هغه د مټې له لارې وباسي.

• د خوړو بدلون: د مس لرونکو خوړو کمول لکه:

ځیګر، شکولات ، مرخیړي او مغز لرونکي توکي.

• د ځیګر لېږد (Liver Transplant): که د ځیګر زیان ډېر سخت وي، نو د ځیګر بدلون ضروري کېدای شي.

يادونه : شلاته (Chelation) څه ته وایي؟

شلاته هغه بهیر ته ویل کېږي چې پکې یو ځانګړی درمل له فلزي موادو سره کلک نښلي او هغه د بدن له دننه وباسي. دا درمل ته په انګلیسي کې Chelating agent وایي او په پښتو کې ورته ویلای شو: د نښلونکو فلزاتو درمل.

  Donate Here