د شریعت په رڼا کې ملي ګټې: یوه فقهې او ستراتیژیکه څېړنه

ملي ګټې( National Interstst ) یوازې یو سیاسي یا اقتصادي شعار نه دی، بلکې د دولت د بقا، امنیت، او دوامدار ثبات بنسټیزې ستنې دي. دا مفکوره په ژوره توګه د ټولنې د هوساینې، رفاه، عدالت، او ټولنیز ثبات سره تړلې ده، او د هر عصري دولت د ستراتیژیکو پریکړو مرکزي محور جوړوي. په نننۍ نړۍ کې، چې له پېچلو ننګونو، سیمه‌ییزو کړکیچونو او نړیوالو جیوپولیتیکي بدلونونو ډکه ده، د خپل هېواد او ولس د ګټو تعریف، ساتنه، او پرمختګ تر هر وخت ډېر حیاتي او اړین دي.
دا څېړنه هڅه کوي چې د ملي ګټو عصري او ستراتیژیک مفهوم د اسلامي شریعت له ژورو او اساسي موخو (مقاصد الشريعة) سره ونښلوي، ترڅو وښيي چې څنګه اسلامي اصول د دولت د سیاست، امنیت، او ټولنیز پرمختګ لپاره د عملي او عادلانه لارښود په توګه کارول کېدای شي. په دې توګه، ملي ګټې نه یوازې د سیاسي یا اقتصادي اړتیاوو په چوکاټ کې معنا لري، بلکې د عدالت، اعتدال، او د ټولو وګړو د حقونو په مراعاتولو سره د اسلامي دولت د پایښت او د ولس هوساینې تضمین هم کوي.
اسلامي شریعت، چې د دین، نفس، عقل، نسل او مال د ساتنې په لټه کې دی، یو داسې قوي، متوازن او همغږی چوکاټ وړاندې کوي چې:
. ١-د دولت ساتنه: د هېوادواکۍ (حاکمیت) تضمین او د خارجي لاسوهنو مخه ونیسي
. ٢-د خلکو سوکالي: په شرعي اصولو کې د عدالت، پرمختګ او هوساینې ټول اړخونه تضمین کړي
په دې توګه، ملي ګټې په شریعت کې د سیاسي حکمت (سیاسة شرعیة) او فقهي بصیرت یوه جوهر ګرځي، چې هدف یې د اُمت لپاره د خیر اعظم ترلاسه کول او د زیان اعظمي مخنیوی دی. دا مقاله په تفصیل سره څېړي چې څنګه دا دوه واړه (شریعت او ملي ګټې) په یوه ګډه لاره کې سره یوځای کېدای شي ترڅو یو باثباته او عادل نظام رامنځته کړي
لومړی: په شریعت کې د ګټو (مصالحو) مفهوم
فقهاء ګټې هغه څه ګڼلي چې د خلکو خیر رامنځته کوي او له زیان څخه یې ژغوري، او دا د شریعت د تشریع اساسي بنسټ جوړوي. دغه ګټې، چې د مقاصد الشریعة په نوم پېژندل کېږي، په درې عمده کټګوریو وېشل شوي دي:
لومړی څپرکی: د مصلحت او ملي ګټو مفهوم او بنسټ
١-د مصلحت لغوي او اصطلاحي تعریف
مصلحت په خپله لغوي ریښه کې د “صلاح” یا “نېکۍ” مانا لري، او هر هغه څه ترې مراد دي چې د فرد او ټولنې لپاره ګټه او خیر راوړي او له فساد څخه یې لرې کړي.

په اصطلاحي تعریف کې بیا مصلحت د شریعت د عمومي هدف په توګه پېژندل کېږي. امام غزالي (رحمه الله) په دې اړه یو جامع تعبیر وړاندې کوي او وایي:

د شریعت هدف ساتل او ساتنه، او د شریعت پنځه موخې: دین، نفس، عقل، نسل او مال ساتل؛ نو هر هغه څه چې دې اصولو ته تضمين او تقويت ورکوي، هغه مصلحت دی( ملي كته)، او هر څه چې له دې څخه مخنیوی کوي، فساد دی. ( المستصفى، ج۱، ص۲۸۶

په دې اساس، ملي ګټه بیا په عصري سیاسي چوکاټ کې هغه څه دي چې د یو دولت او ټولنې امنیت، استقلال، رفاه او ملي وحدت په عملي ډګر کې تضمین کړي. د فقهي بصیرت له مخې، دا ملي ګټې مستقیم د شریعت له پنځو بنسټیزو مقاصدو سره بشپړ مطابقت لري.

٢-د مصلحت او ملي ګټو نصي او عقلي بنسټ
د مصلحت د تحقق مفکوره یوازې پر عقلي درک نه ده ولاړه، بلکې په قرآن او سنتو کې قوي نصوصي بنسټونه لري، چې له شرعي حکمت څخه سرچینه اخلي:
الف: قرآني نصوص:
الله تعالی په خپل سپېڅلي کتاب کې خپل اراده او هدف په دې توګه بیان کړی دی: ﴿يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ﴾ (البقرة: ۱۸۵). دا آيت د شریعت د تسهیل او له ستونزو د لرې ساتلو اصل تاییدوي، چې د مصلحت جوهر دی.
او همدا ډول فرمایي: ﴿وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ﴾ (الحج: ۷۸). د حرج او تنګۍ نفي کول د عمومي آسانتیا او خیر د راوړلو غوښتنه ده:
ب: نبوي نصوص:
رسول الله ﷺ په یو مشهور حدیث کې یو ستره مشهوره فقهي قاعده وضع شوي : «لا ضررَ ولا ضِرارَ» (ابن ماجه، الدارقطني). دا حدیث د زیان او زیان رسولو مطلق نفي کوي او په دې توګه پر مسلمانانو باندي واجب بولي چې د ملي او فردي ګټو د زیانمنېدو مخه ونیسي
ج: عقلي بنسټ او فقهي درک:
اسلام د عقل او تفکر اهمیت په بشپړ ډول مني، ځکه چې د مصلحت دقیق تشخیص یوازې د وحي (نص) او عقل (اجتهاد) په همغږۍ ترلاسه کېږي. ابن القیم الجوزیه (رحمه الله) په دې اړه د شریعت د عمومي قاعدې په توګه وایي:
شریعت د انسانانو د دنیا او آخرت د ګټو پر اساس جوړ شوی، عدالت، رحمت، مصلحت او حکمت پکې شامل دي. (ابن القيم، إعلام الموقعين، ج۳، ص۳)
دا ښیي چې ملي ګټې، که په سمه توګه تعریف او پلي شي، په اصل کې د شرعي حکمت او عدالت عملي بڼه ده.
٣- د ملي ګټو کټګورۍ د( مقاصد الشریعة ) ويش
فقهاء ګټې په درې عمده کټګوریو ویشي چې په لاندې ډول د ملي ګټو چوکاټ جوړوي:
١-ضرورتونه (الضروریات): دا بنسټیزې ګټې دي چې د ټولنې د ثبات او د فرد د ژوند لپاره حیاتي ارزښت لري. پنځه مهمې برخې یې عبارت دي له: دین، نفس، عقل، نسل، او مال ساتل. د ملي ګټو ساتنه په اصل کې د دې پنځو مقاصدو ساتنه ده.
٢-حاجتونه (الحاجیات): هغه ګټې چې د انسان ژوند آسانوي او له ستوندزو یې ژغوري، لکه د اقتصاد او تعلیم تنظیم، یا د اساسي زیربناوو برابرول.
٣-تحسیني ګټې (التحسینیات): هغه ګټې چې د فرد او ټولنې د کمال، هوساینې، او ښکلا زیاتوالي سبب ګرځي، لکه د اخلاقو رعایت، چاپیریال پاکوالی، او ټولنیز آداب
دویم: ملي ګټې او د دولت موخې

ملي ګټه هغه څه ګڼل کېږي چې د دولت د بقا، امنیت، ثبات، او د خلکو هوساینې لپاره حیاتي ارزښت لري. په علمي او اسلامي چوکاټ کې، ملي ګټې د شریعت د مقاصدو او د دولت د ستراتیژیکو اهدافو تر منځ د اړیکې بنسټ جوړوي. دا ګټې د دولت د ټولنیز تړون، قانون حاکمیت، او ملي پالیسۍ د مؤثریت لپاره اړین دي او په لاندې برخو کې څرګندېږي:

١-امنیت او ثبات ساتل :د ملي ګټو لومړنۍ برخه د دولت امنیت او ټولنیز ثبات دی. یو باثباته دولت کولای شي د کورنیو او بهرنیو ګواښونو، فتنو، او بې ثباتۍ مخه ونیسي. اسلامي فقه کې د «نفس حفظ» (د ژوند او بدن ساتنه) د شریعت یو له پنځو عمده مقاصدو څخه ګڼل کېږي، او دا د ملي امنیت او ثبات سره مستقیمه اړیکه لري. د بې ثباتۍ مخنیوی یوازې د وسله والو ګواښونو مخنیوی نه دی، بلکې د ټولنیزو، اقتصادي، او سیاسي فشارونو کمول هم پکې شامل دي

٢-واحدت او خپلواکي ساتل: د ملي ګټو دویمه برخه د دولت واحدت او ملي خپلواکي ده. دا برخه د بهرنیو لاسوهنو د مخنیوي او د ملي تصمیم نیولو د واک د ساتنې اهمیت څرګندوي. له اسلامي نظره، د امت یا ټولنې اتحاد او د واک مستقل پریکړه کول د عدالت او مشروعیت بنسټ جوړوي، او د دولت حاکمیت د خلکو د حقونو خوندي کولو لپاره ضروري دی. دا موخه د ملي ګټو د ستراتیژیکو پالیسو په جوړولو کې هم لارښود دی.

٣-د خلکو هوساینه او پراختیا: د دولت هدف یوازې امنیت نه دی، بلکې د خلکو ټولنیز، اقتصادي، او فرهنګي هوساینه هم ده. دا برخه د عدالت، تعلیم، روغتیا، او اقتصادي پرمختګ تأمین ته اشاره کوي. په اسلامي فقه کې د «مال حفظ» او «عقل حفظ» د مقاصدو سره تړاو لري، ځکه چې د خلکو اقتصادي، فکري، او ټولنیز پرمختګ د ټولنې ثبات او بقا تضمینوي. د هوساینې پراختیا د دولت د مشروعیت او د ملي ګټو د تحقق کلید ګڼل کېږي.

٤-ملي یووالی : ملي یووالی د دولت د دوام او خلکو د ګډو ګټو ساتلو لپاره حیاتي دی. یو ملت چې په ګډو ارزښتونو، ژبه، كلتور فرهنګ، او ملي هویت باندې متحد وي، د داخلي اختلافاتو او بهرنیو مداخلو په وړاندې مقاومت کولای شي. اسلامي فلسفه د امت یووالي ته ځانګړی اهمیت ورکوي، ځکه چې اتحاد د ټولنیزې همغږۍ، عدل، او امنیت اساس جوړوي.
دریم: د ملي ګټو تاریخي بېلګه — د مدینې منورې وثیقه
په اسلامي حکومتولۍ کې د مدینې منورې وثیقه یو څرګند او عملي مثال دی چې څنګه د ملي ګټو تحقق د شریعت په چوکاټ کې امکان لري.
حضرت محمد (ص) دا وثیقه جوړه کړه، چې د څېړونکو په حواله یې مواد د ۴۷ نه تر ۵۲ پورې شمېرل کېږي. دا تړون یوازې د مسلمانانو ترمنځ نه و، بلکې د مدینې د ټولو اوسیدونکو (مسلمانانو، یهودو او نورو) د ګډ ژوند او مسؤلیتونو جامع چوکاټ و.
په دې وثیقه کې ټولې مدني، سیاسي، ټولنیزې، اقتصادي، او دفاعي ملي ګټې په پام کې نیول شوې وې
سياسي او مدني ګټې: د ټولو ډلو د حقوقو او مسؤلیتونو مشخص کول او د یو واحد سیاسي “امت” رامنځته کول
ټولنیزې او اقتصادي ګټې: د خوندي او سوله ییز ژوند تضمین او د عدالت او خوندي تجارت چاپیریال رامنځته کول
دفاعي ګټې او ګډ دفاعي تړون: د مدینې د ګډې دفاع لپاره د ټولو ډلو مکلفیت، او دا اصل ټینګول چې دفاع ګډ او واحد مسؤلیت دی
د دې سند له لارې، پیغمبر (ص) وکولای شول چې یو داسې قوي او باثباته دولت رامنځته کړي چې د شریعت ټول ضروري مقاصد یې په یوه واحد چوکاټ کې خوندي کړل.
څلورم: په شریعت کې د ملي ګټو د تحقق شرایط
د اسلامي فقې له نظره، د ملي ګټو تحقق یوازې هغه وخت مشروع ګڼل کېږي چې د شریعت له بنسټیزو اصولو او معیارونو سره سم وي. فقها د دې لپاره مشخص شرایط ټاکلي دي، څو ملي ګټې د اسلامي حقوقو او اخلاقياتو خلاف نه وي، او د ټولنې د هوساینې او ثبات لپاره واقعاً ګټورې وي. دا شرایط په تفصیل سره په لاندې ډول دي:
١-د شرعي نصوصو رعایت : د ملي ګټو هر اقدام باید د قرآن کریم او سنتو له واضحو احکامو سرغړونه ونه کړي. فقها ټینګار کوي چې د ملي ګټو په نوم هېڅکله حرام کارونه، لکه ظلم، غلا، رشوت، یا د بې ګناه خلکو حقونو ته زیان رسول، نه جواز لري. حتی په جګړه، اقتصادي یا سیاسي پالیسیو کې هم باید شرعي حدود مراعت شي. د دې شرط هدف دا دی چې ملي ګټه د دیني مشروعیت په چوکاټ کې پاتې شي او د ټولنې د معنوي او اخلاقي صحت خلاف عمل ونه شي.
٢-اعتدال او عدالت د ملي ګټو ( مصالحو) ترجیح: د ملي ګټو تحقق باید د ټولنې د ټولو وګړو حقونو ته پام وکړي. دا مانا لري چې د شخصي ګټو قرباني یوازې هغه وخت مشروع ده چې د ټولنې عمومي ګټه په کې تضمین شي، او دا کار باید په عادلانه او متوازن ډول ترسره شي. د فقها له نظره، د مصالحو ترجیح (ترجیح المصلحه) باید هم د عدالت اصول مراعت کړي، یعنې هیڅ طبقه یا فرد باید په ناحقه زیانمن نه شي، او ټولنیز توازن باید ساتل شوی وي.
٣-د اضطراري شرایطو رعایت : فقها د ملي ګټو تحقق کې استثنایي اقدامات د اضطرار (ضرورت) له اصولو سره محدودوي. یعنې یوازې هغه وخت اجازه شته چې حالت بیړنی وي او عاجل اقدام ته اړتیا وي، لکه د دفاع، عامه خوندیتوب، یا د سخت بحرانونو په صورت کې. همدارنګه، کله چې اضطراري حالت پای ته ورسیږي، باید ټول اقدامات د شرعي عادي حالت سره سم بیرته تنظیم شي، څو د عامه عدالت او شریعت اصولو ته درناوی وش
پنځم: د ملي ګټو او د شریعت مقاصدو اړیکه
په اسلامي فقه او ستراتیژیک فکر کې، د ملي ګټو تحقق یوازې د سیاسي یا اداري اړتیاوو محصول نه ګڼل کېږي، بلکې دا د شریعت د پنځو اساسي مقاصدو د پراختیا او ساتنې یوه مهمه برخه ده. دغه اړیکه د انسان، ټولنې، او دولت د هوساینې او ثبات لپاره بنسټیز اهمیت لري. لاندې هر اړخ په علمي او فقهې توګه تفصیل شوی دی:

١-د وطن دفاع او امنیت – د نفس ساتنه : د شریعت لومړنی مقصد د انسان د ژوند خوندي کول دی. ملي ګټې په دې برخه کې د دولت د دفاع او د خلکو د امنیت په ساتنه کې څرګندیږي. امنیتي تدابیر، د ځمکې او خلکو دفاع، او د بې امنۍ عوامل کمول، ټول د شریعت د نفس د ساتنې د اصولو سره مستقیم تړاو لري. په فقهي منابعو کې هم ویل شوي چې د ژوند خوندي کول د ټولنې د بقا لپاره لومړیتوب لري، او هیڅ عامه ګټه د انسان د ژوند د اساسي حقونو پر وړاندې مشروعیت نه لري.

٢-اقتصادي ثبات او پرمختګ – د مال ساتنه : اقتصادي ثبات د شریعت دوهمه اساسي موخه ده، چې د خلکو د شتمنیو، معیشت، او اقتصادي سرچینو د خوندي کولو په معنا دی. ملي ګټې په اقتصادي سیاستونو، عادلانه مالیاتو، د ملي شتمنیو مدیریت، او د ټولنې د اقتصادي هوساینې په تضمین کې څرګندیږي. د شریعت له نظره، د مال ساتنه او د اقتصادي سرچینو عادلانه ویش د ټولنیز عدالت او د دولت د ثبات لپاره حیاتي اهمیت لري..

٣-سالمه ټولنیزه پالنه – د نسل ساتنه او تقویه : د کورنۍ بنسټ، د ماشومانو روزنه، او د راتلونکي نسل ته د سالمو ارزښتونو انتقال، د شریعت یوه مهمه موخه ګڼل کېږي. ملي ګټې په دې برخه کې د ټولنیزو سیاستونو، ښوونې او روزنې، د کورنیو ملاتړ، او د ټولنیز نظم ساتنې له لارې تحقق مومي. په دې توګه، ټولنه خپل انساني او اخلاقي بنیاد ساتي او راتلونکي نسل د اسلامي ارزښتونو په رڼا کې روزل کېږي.

٤-د زده کړې او پوهې وده – د عقل ساتنه: عقل د شریعت پنځم مقصد دی، چې د فکري، علمي او ساینسي پرمختګ لپاره محیط برابرول یې هدف دی. ملي ګټې په دې برخه کې د پوهنتونونو، تحقیقاتو، او علمي بنسټونو د پراختیا له لارې څرګندیږي، څو خلک د علم، پوهې، او عقل په رڼا کې سمې پرېکړې وکړي. د دې له لارې نه یوازې فردي پوهه بلکه د ټولنې فکري ظرفیت هم قوي کېږي

٥-د ملي ارزښتونو ساتنه – د دین ساتنه او هویت خوندي کول : د شریعت یو مهم اصل د دین ساتنه او د اسلامي هویت خوندي کول دي. ملي ګټې په دې برخه کې د ملي، مذهبي، او کلتوري ارزښتونو حفاظت، د ملي هویت پیاوړتیا، او د ټولنې د مذهبي اصولو احترام تضمینوي. دا کار د ټولنیز همغږۍ، اتحاد، او د دولت د مشروعیت لپاره حیاتي دی.

لنډه علمي پایله

ملي ګټې او د شریعت مقاصد په مستقیم ډول تړلي دي. د عدالت، اعتدال، او د ټولو وګړو د حقوقو په مراعاتولو سره د ملي ګټو تحقق نه یوازې د دولت سیاسي، اقتصادي او امنیتي ثبات تضمینوي، بلکې د ټولنې د هوساینې او د داخلي او خارجي ننګونو په وړاندې د مقاومت وړتیا هم پیاوړې کوي. ملي ګټې د شریعت د مقاصدو عملي تطبیق ګڼل کېږي او د دولت، ټولنې او فرد په کچه د دوامدار پرمختګ او پایښت ضامن دي.

دغه تړون د اسلامي شریعت، انساني حقوقو، او نبوي اخلاقو تر منځ یوه متوازنه او فقهې رصینه لار وړاندې کوي، چې د دولت مشروعیت، ملي یووالي، او د ټولنې ثبات تضمینوي او ملتونه د دوامدار امنیت او هوساینې په ترلاسه کولو کې لارښوونه کوي.

د ښځو زده‌کړې د اسلامي فقهې له ليدلوري

د دعوت رسنیز مرکز ملاتړ وکړئ
له موږ سره د مرستې همدا وخت دی. هره مرسته، که لږه وي یا ډیره، زموږ رسنیز کارونه او هڅې پیاوړی کوي، زموږ راتلونکی ساتي او زموږ د لا ښه خدمت زمینه برابروي. د دعوت رسنیز مرکز سره د لږ تر لږه $/10 ډالر یا په ډیرې مرستې کولو ملاتړ وکړئ. دا ستاسو یوازې یوه دقیقه وخت نیسي. او هم کولی شئ هره میاشت له موږ سره منظمه مرسته وکړئ. مننه

DNB Bank AC # 0530 2294668 :د دعوت بانکي پته 
 NO15 0530 2294 668: له ناروې بهر د نړیوالو تادیاتو حساب
Vipps: #557320 : د ویپس شمېره 

  Donate Here