د افغان کډوالو کړکېچ: یوه جیوپولیتیکي لانجه او د نسلونو د رنځ کیسه
ډاکټر عبیدالله برهاني – کالیفورنیا
د پنځو لسیزو راهیسې د افغان مهاجرو کړاو په نړیوالو سیاستونو کې یوه مهمه موضوع پاتې شوې ده، چې په دوامداره توګه د نړیوالو قدرتونو په لوبو کې د سیاسي معامله وسیله ګرځېدلې ده. د افغانستان خلک د دې جیوپولیټیکي شخړو درنو اغیزو وړاندي بېساري بوج تير کړی.
د افغانستان معاصر تاریخ د یو لړ مداخلتونو او جګړو په ترڅ کې رنګین دی — له شوروي یرغل څخه نیولې تر کورنیو جګړو او ځمکنۍ لویدیزو مداخلتونو. هره پېښه د بېځایه کېدو او پناه یو نوې څپه رامنځته کړې. د افغانستان دوامداره سیاسي او امنیتي بېثباتۍ د مهاجرت بحران ته د دوام زمینه برابروي، او د کډوالو مسله په سیمهایزو او نړیوالو کړکیچونو کې په تودو سیاستونو کې کارول کېږي. د دې بحران د بنسټیزو لاملونو لپاره هر اړخیزه حللاره تر اوسه هم نده موندل شوې.
ګاونډي هېوادونه لکه پاکستان او ایران د افغان میلیونونو پناه غوښتونکو استوګنه په سیاسي او اقتصادي ډول د قدرت په لاس کې وسیله ګرځولې. دا د دوی له نړیوالو ادارو، بېلابېلو افغان رژیمونو سره تعاملاتو او سیاسي لوبو کې څرګنده ده.
لکه څنګه چې سیاسي مناظرو بدلونونه او سیمهییزو ائتلافونو وده کوي، افغان خلک تر ټولو زیات تاواني پاتې کېږي. افغان مهاجر د فقر، محرومیت او یوې ژورې ناامیدۍ نړۍ ته اړشوي. د دوی او راتلونکو نسلونو لپاره یو روښانه او باثباته راتلونکې لا هم نشته.
له ایران څخه د افغانانو ایستل: سیاسي ابعاد او سیمهییزې ننګونې
د ایران ناڅاپي ټينګار د افغان زرګونو کډوالو جبري ایستل د وخت، هدف او سیمهیزه او نړیواله غبرګون باندې مهمې پوښتنې راپورته کړې. د ایران – افغانستان په اړیکو کې دا لومړی ځل نه دی؛ بلکې دا یوازې د افغانانو له اوږدې کډوالۍ تاریخ یوه نوې څپه ده — له شوروي واکمنۍ تر سیمهییزو شخړو پورې.
د ۲۰۲۵ کال د جون ۲۵ مې څخه تر جولای ۶ مې پورې، شاوخوا ۳۰۰ افغانان ایستل شوي، خو ناڅاپه دغه شمېره ورځنۍ ۳۵,۰۰۰ ته لوړه شوه. دغه کمپاین د جون میاشتې د ایران – اسراییلو جګړې او د افغانانو پر ضد د جاسوسۍ تورونو په لوېدو او د اقتصادي بحران شدت سره سم ترسره شو، چې پناه غوښتونکي مبهم هدف وګرځول.
د توقیف وخت او اساسي لاملونه څه دي؟
د ایران جبري ایستلو اقدامات داخلي او خارجي اغیزې لري چې تر رسمي توجیهاتو ډېر دي. حکومت څو ځله پر افغانانو د جاسوسۍ او ملي امنیت ته د ګواښ لامل فرضیات وړاندې کړي، خو دا شکمن ادعاوې ښکاري خصوصاً د ایران د تاریخی اړیکو له نظره د طالبانو او نورو متحدینو سره.
په داخلي برخه کې، تهران غواړي له نړیوالو بندیزونو او مالي بحرانونو څخه د اقتصادي او ټولنیز فشار کمول وکړي. خو دا ادعا د حقیقت سره ټکر کوي، ځکه چې ډیری ایرانی سکتورونه د ارزانه افغان کارکوونکو پورې اړه لري. سربېره پر دې، د افغاني ټولنې غړي د غربي او عرب هېوادونو څخه پیسې استوي، چې ایران ته بهرنی اسعار لېږدوي او بیا اقتصادي ګټه لري.
په امنیتي اړخ کې، د ایران ادعا چې ایستل یې د پولو کنټرول او ګواښونو مهار دی ډېره کمزوره ښکاري. ایران پخپله د وسلهوالو ډلو له لارې په عراق، سوریه، یمن او افغانستان کې د ثبات ګډوډولو په کې لاس درلود. د افغان مهاجرو لخوا د ایران پر مؤسساتو د “امنيتي تېري” ادعاوې هم بېاساسه دي؛ په ځانګړي ډول هغه وخت چې د ایران انقلابې ګارډ او قدس ځواک افغانان د “فاطميون بریګېډ” له لارې سوریې ته د جګړې لپاره هېواد ته راوړل.
ایران د افغانان په اړه سیاسي فشار رامنځته کوي، په ځانګړې توګه د دومره تپل شوي ټکر تر سیوری لاندې د ایران – لویدیځ او د افغانستان کې نفوذ پر سر سیالۍ کې. هغه هڅه کوي طالبان وسپاري او نړیوالې ټولنې ته د اقتصاد او سیاست په بدل کې نفوذ ترلاسه کړي، ترڅو د پناه غوښتونکي موضوع د خپلې سیاستي لوبې یوه وسیله ګرځوي او د سیالۍ په کچه توازن بدل کړي.
د نابرابرۍ اوږد تاریخ: د سیاسي اهدافو لپاره بشري استثمار
د ایران او افغان کډوالو ترمنځ اړیکه نوې نه ده؛ بلکې د پنځو لسیزو راهیسې پرلهپسې شخړه او تنش لرونکې اړیکه ده. د شوروي یرغل وروسته، افغاني کډوال اکثراً له لومړنیو حقونو بېبهره پاتې کېږي. ایران په سیاسي سیاست کې یوه روستهپذیره تګلاره خپل کړې — د ځینو مرحلو کې د شوروي ملاتړي څرګند شول، او بیا د طالبانو لومړۍ رژیم د ړنګولو لپاره له لویدیځ سره یو ډول ائتلاف جوړ کړ — چې له سیاسي موخو څخه سرغړونې بشري اړخونه پر مخ تېر شول.
دغه سیاست په خاص ډول د شونې لږکیو، لکه د شیعه هزاره وګړو له استثمار سره څرګند شو. زرګونه ځوان افغانان جبراً یا د مالي تشویق له لارې په ایران ملاتړو عسکرو کې عراق او سوریه ته د جګړې لپاره ولیږل شول، تر څو ظاهراً د “شیعه مقدس ځایونو” څخه دفاع وکړي. دا بشر ته درنه ظلم وه: داسې کسان چې د دې جګړو په اصلي اهدافو کې ونډه نه درلوده، یوازې د یوې منطقهییزې سیاسي تګلارې هدف شول— چې د بشري حقونو او انساني کرامتونو پر خلاف بلبل ټکی دی!
غبرګونونه او حل لارې
د جبري ایستلو په نتیجه کې نړیوال او سیمهيیز ډول بېلابېل غبرګونونه راپورته شول. د بشر د حقوقو سازمانونه له افغانانو سره د بشري حقوقو جدي سرغړونو په اړه ژوره اندېښنه څرګنده کړې. په ځانګړې توګه په هغه ځای کې چې د افغانستان په امنیه او بشري وضعیت کې خرابېدونکی حالت بېثباتي لامل دی. دغو ادارو د نړۍ پر ټولنې غږ کړی چې ایران د دې عملونو د بندولو لپاره فشار راوړي او د کډوالو لپاره ضروري بشري مرستې او محافظت چمتو کړي.
د افغانستان مهاجرت موضوع یوازې یو بشري موضوع نه ده؛ بلکې یو سیاسي، اقتصادي او امنیتي ستونزه ده. د دې بحران د حل لپاره د نړیوالې ټولنې لهخوا جامع لاره ته اړتیا ده، چې د اساسي لاملونو پر وړاندې تمرکز وکړي او د مهاجرو د حقونو او امنیت د تضمین لامل شي.
د دعوت رسنیز مرکز ملاتړ وکړئ
له موږ سره د مرستې همدا وخت دی. هره مرسته، که لږه وي یا ډیره، زموږ رسنیز کارونه او هڅې پیاوړی کوي، زموږ راتلونکی ساتي او زموږ د لا ښه خدمت زمینه برابروي. د دعوت رسنیز مرکز سره د لږ تر لږه $/10 ډالر یا په ډیرې مرستې کولو ملاتړ وکړئ. دا ستاسو یوازې یوه دقیقه وخت نیسي. او هم کولی شئ هره میاشت له موږ سره منظمه مرسته وکړئ. مننه
DNB Bank AC # 0530 2294668 :د دعوت بانکي پته
NO15 0530 2294 668: له ناروې بهر د نړیوالو تادیاتو حساب
Vipps: #557320 : د ویپس شمېره
د دعوت رسنیز مرکز ملاتړ وکړئ
له موږ سره د مرستې همدا وخت دی. هره مرسته، که لږه وي یا ډیره، زموږ رسنیز کارونه او هڅې پیاوړی کوي، زموږ راتلونکی ساتي او زموږ د لا ښه خدمت زمینه برابروي. د دعوت رسنیز مرکز سره د لږ تر لږه $/10 ډالر یا په ډیرې مرستې کولو ملاتړ وکړئ. دا ستاسو یوازې یوه دقیقه وخت نیسي. او هم کولی شئ هره میاشت له موږ سره منظمه مرسته وکړئ. مننه
د دعوت بانکي پتهDNB Bank AC # 0530 2294668 :
له ناروې بهر د نړیوالو تادیاتو حساب: NO15 0530 2294 668
د ویپس شمېره Vipps: #557320 :
Support Dawat Media Center
If there were ever a time to join us, it is now. Every contribution, however big or small, powers our journalism and sustains our future. Support the Dawat Media Center from as little as $/€10 – it only takes a minute. If you can, please consider supporting us with a regular amount each month. Thank you
DNB Bank AC # 0530 2294668
Account for international payments: NO15 0530 2294 668
Vipps: #557320
Comments are closed.