له ایران څخه جبراً ستنول، افغانان د وچکالۍ، بېوزلۍ او نامعلومې راتلونکې سره مخ دي

بیړنۍ مرستې کافي نه دي — یوازې په کاري فرصتونو، اوبو او بنسټیزو زیربناوو کې هوښیارانه پانګونه کولی شي له دې بحران څخه مخنیوی وکړي.

 په اسلام‌قلعه کې افغانان څه حالت لري؟

په لویدیځ افغانستان کې په اسلام‌قلعه کې په یوه ترانزیت کمپ کې، فاطمه له بس څخه ښکته کېږي او د تودوخې توده هوا او نه‌معلوم راتلونکي ته ورننوځي. هغه د هغې ورځې په ۱۰,۰۰۰ کسانو کې یوه ده چې له ایران راغلي او هغه ۸۰۰,۰۰۰ کسانو کې یوه ده چې په تېرو شپږو میاشتو کې ستانه شوي دي. هغه خپل درې ماشومان یوې خالي څنډې ته بیایي، په دوړو شوې خاوره ناستېږي او خپل ټبر د یو ساده شیټ لاندې خوندیتوب ته هڅوي. کله چې پوښتل کېږي، راتلونکې ګام یې څه دی، وایي ښایي یې ورور په خپله کورنۍ کې ځای ورکړي.

IFRC د افغان سره‌صليب ټولنې سره مرسته کوي چې په کمپ کې ګرمه خواړه او لومړنۍ روغتیایي خدمات چمتو کړي. د سازمانونو لخوا محدود نغدي مرسته ورکول کېږي. خو یوازې د یوې ورځې لپاره ځای لري — بیا باید لاړ شي. د بس چلوونکي په کابل، هرات او نورو ولایتونو کې د ښار نومونه یادوي. فاطمه خپلې بستې د هرات ولایت د اوبه سیمې د بس پر لوري وهي، او ماشومان یې په پس‌شا روان دي.

 د اقتصاد او وړتیا ستونزې

فاطمه وايي چې په ایران کې یې د قالینو جوړولو زده‌کړه کړې وه، خو هیڅ وسایل یا مواد ورسره راوړل نه شول. هغه پوښتنه کوي: «بې‌پوله، بې‌پیسه له سره څنګه کار پیل کړم؟ که مې هم پیل کړ، زما په کلي کې څوک زما قالین اخلي؟ هغوی خو هیڅ نه‌لري، حتی خوراکي شیان هم نه.»

د ایران څخه یې بېړې ستنول سخت راوځل، خو اصلي ستونزې تازه پیل شوې دي. په هغه کلي کې عامه سکتور کې ښځو ته هېڅ دنده نشته. خلکو به د ښځو د اوږد کار کولو پر لګښت پرېکړه ونه کړي. د بقاء یوازنی چانس د خپلې کوچنۍ سوداګرۍ پیل دی؛ خو پيل لپاره پیسې پکار دي. همدارنګه ممکن ورور یې ورته مارکيټ ته لاسرسۍ کې مرسته وکړي. دا لویه مبارزه ده، خو په ډېر افغان ښځو کې لیدل کېږي چې له دې چلینج سره مقابله کوي — ممکن فاطمه هم، که چېرې پور ترلاسه کړي.

د اوبو ستونزې

خو حتی که سوداګري شروع شي، نو څوک به یې محصولات واخلي؟ لکه د ډېرې برخې افغانانو په شان، ګاونډیان یې د کرنې پر بنسټ ژوند کوي چې هغه هم د اوبو او باران پورې اړه لري. په هرات کې او هم په ټول افغانستان کې، د وچکالۍ له امله د کرنې امکانات محدود شوي. سیندونه وچ شوي، ځمکني اوبه کميږي. د بزګرۍ له امکان پرته، خلک ښارونو ته په لټه د ورځنۍ مزدورۍ راځي — خو هلته هم د اوبو جګړه ده.

د Mercy Corps راپور ورکوي چې په کابل کې شاوخوا نیمايي څاه‌ګانې وچې شوې دي. ښايي په پنځو کلونو کې د لاسرسۍ وړ ځمکني اوبه ختمې شي. دا مسیر یوازې د اوبو ساتنې او ذخیره‌ کولو په پراخو پانګونو لکه باران‌ذخیره کوښ، وړو بندونو او د اوبو زیرمې په جوړولو سره بدلیدای شي. خو دا هغه پانګونې دي چې افغانستان یې اوس نه‌شي کولی.

 د ماشومانو زده‌کړې

که فاطمه لږ پیسې وګټي او د اوبو نږدې ژوند وکړي، نو له ماشومانو یې زده‌کړه کېدو ته تمرکز کولی شي. د هغې لور به ښوونځي ته نشي تلای — باید په مدرسه کې ولوستل شي. دا به د ایران په ښوونځي کې یې د زده‌کړې په پرتله روښانه کموالی وي، خو که قسمت یې ښه وي، کېدای شي یو داسې مدرسه وي چې تر ۱۲ ټولګیو زده‌کړه ورکوي او نور مضمونونه هم لري. که فاطمه ابتکار او لږې پیسې ولري، کېدای شي د فني زده‌کړې یا آنلاین کورسونو له لارې نورې لارې ومومي. محدودیتونه شدید دي، خو نوي نه — همدې اوږدې مبارزې نتیجې دي چې د ښار او کلیو، د ځان پېژندنې غوښتنې او سختو کلتوري محدودیتونو تر منځ روانه ده.

 نړیوالې مرستې څه کولی شي؟

بهرني مرستې کولی شي له یو شمېر خلکو سره د زده‌کړې او اقتصاد لپاره وړ او پراخه لارې خلاصې کړي — پداسې حال کې چې د افغانستان ژورې آیډیولوژیکې ستونزې یوازې افغانان حل کولای شي او وخت ته اړتیا لري. ځینې مؤسسې دا کار پیل کړی دی، خو په کافي انداز کې نه.

د فاطمې په څېر کسانو لپاره پانګه‌ګذاري، د پاکې اوبو، ښوونې او کاري فرصتونو چمتو کول لویه برخه چانس غواړي. بل حالت ښه تریخ دی: اغلباً به د څو اوونیو دننه یې ژوند بې‌وسه شي. اکثراً به له اقتصادي مرستې محرومه پاتې شي. د اوبو کمښت به شاوخوا کلیو ته وده نه‌کړي. که پاتې شي، روغتیا یې کمزوری کېږي. صحي خدمات به بې‌قیمت یا لیرې وي. ممکن مجبور شي لور ژر واده کړي او زامن په ټیټه مزدوري کارونو کې کار وکړي. دا د افغانستان په ډېرو سیمو کې روان وضعیت دی. که کوي، کېدای شي بېرته ایران ته ستنیدو ته هم فکر وکړي.

 پایله: 

آیا نړیواله مرسته لا هم د فاطمې او د ملیونونو نورو لپاره اغېزمنه کیدای شي؟
په تېرو څلورو کلونو کې بشري مالي مرسته تر ۷ میلیاردو ډالرو پورې لوړه شوې ده. دا کافي وه چې لسګونو زرو ښځو ته د وړو سوداګریو پیل کې مرسته وکړي، کرنیزې ځمکې اوبه‌وړي، څاګې ژورې کړي، او د ماشومانو لپاره بدیل زده‌کړيز امکانات رامنځته کړي. نور هم ډېر کار شوی دی، خو بیړني مرستې تر ټولو برخه مصرفوي. ډیری مرسته‌کونکي د اوږدمهاله پروژو تمویل کې ډډه کوي، ځکه‌چې نه‌ غواړي د حاکمو سره مشروعیت شریک کړي.

خو اوس د یو نوې تګلارې اړتیا ډېره اړینه ده. سره له کم مالي منابعو، پاتې شوي مالي سرچینې باید په سیمه‌ییزو، پایدارو پروژو لکه د ژوند لارو، اوبو زیربنا، روغتیا او زده‌کړې کې ونډه واخلي. دا کولی شي د فاطمې په څېر خلکو ته په راتلونکې کې یو لږ خو ژوندۍ امید ورکړي. د IFRC پام هم د همدې پر لور دی — تر هغې پورې چې سرچینې اجازه ورکوي.

که اخلاقي دلیل کافي نه وي، باید پوه شو: روانه کال کې د افغانانو ستره بیرته‌راتنه به ښایي یوازې د یوه لوی کډوالۍ پر وړاندې د یوې کیسې پیل وي. بهتره ده چې اوس پانګونه وکړو — ترڅو خلک په خپل هېواد کې وده وکړي — پر ځای د دې چې راتلونکو کلونو کې په کډوال کمپونو او قاچاق ضد مبارزو کې ډیرې پیسې مصرف کړو.

د دعوت رسنیز مرکز ملاتړ وکړئ
له موږ سره د مرستې همدا وخت دی. هره مرسته، که لږه وي یا ډیره، زموږ رسنیز کارونه او هڅې پیاوړی کوي، زموږ راتلونکی ساتي او زموږ د لا ښه خدمت زمینه برابروي. د دعوت رسنیز مرکز سره د لږ تر لږه $/10 ډالر یا په ډیرې مرستې کولو ملاتړ وکړئ. دا ستاسو یوازې یوه دقیقه وخت نیسي. او هم کولی شئ هره میاشت له موږ سره منظمه مرسته وکړئ. مننه

DNB Bank AC # 0530 2294668 :د دعوت بانکي پته 
 NO15 0530 2294 668: له ناروې بهر د نړیوالو تادیاتو حساب
Vipps: #557320 : د ویپس شمېره 

  Donate Here