د ښځو زدهکړې د اسلامي فقهې له ليدلوري
(د دارالعلوم ديوبند او الازهر شريف ترمنځ پرتليزه شننه )
د ښځو تعليم د معاصر اسلامي فکر له هغو بنسټيزو موضوعاتو څخه ده چې د شريعت د مقاصدو، د فقهې د تنوع، او د معاصر ټولنيز واقعيت ترمنځ د توازن او اجتهاد نوې غوښتنه رامنځته کوي. د اسلام بنسټيز نصوص — لکه د “اقرأ” امر او د علم عمومي فريضه — د نارينه او ښځې دواړو لپاره د علم زدهکړه يو ديني مسؤوليت ګڼي. خو د تاريخي، فرهنګي او ټولنيزو بدلونونو په رڼا کې د ښځو د تعليم، کار او ټولنيز حضور موضوع د فقهي اجتهاد له جدي اړتيا سره مخ شوې ده.
په دې بهير کې، دارالعلوم ديوبند او الازهر شريف د اسلامي نړۍ دوه مخکښ فقهي او علمي بنسټونه دي چې د ښځو د تعليم په اړه يې بېلابېلې اجتهادي تجربې او فکري ليدلوري وړاندې کړي دي. دا مقاله د دواړو مکتبونو د فکري زيربنا، فقهي منهج او مقاصدي تفکر تحليلي مقايسه وړاندې کوي، څو د يوې متوازنې اسلامي تګلارې اړتيا څرګنده کړي چې د شريعت، اخلاقو او معاصر واقعيت ترمنځ توازن راولي.
لومړی : د دارالعلوم ديوبند فقهي او فکري چوکاټ
دارالعلوم ديوبند د هند د اسلامي تجديد د غورځنګ يوه بنسټيزه نتيجه ده چې په ۱۸۶۶م کال کې د استعماري انګريز د واکمنۍ پر مهال د اسلامي هويت د ژغورنې په موخه تاسيس شوه. د دې مدرسې فقهي منهج پر درې بنسټونو ولاړ دی:
١-د حنفي فقهې ټينګ التزام او له اصولو څخه نه تېرېدل؛
٢-د سدّ الذرائع اصل، يعنې د فتنې د اسبابو مخنيوی؛
٣- مصلحت مرسله منل، تر هغه چې د نص او اخلاقو له حدودو نه تېرېږي
ديوبند د تزکيې، ورع او د تصوف د روحاني اړخ له لارې د علم د تحصيل او عمل ترمنځ توازن ساتي. د شاه ولي الله دهلوي فکري ميراث د دې مکتب د فقهې او اصلاح اساس جوړوي.
دوهم : د ښځو تعليم په اړه د ديوبند فقهي دريځ
د ديوبند د رسمي فقهي ميراث له مخې، د ښځو تعليم د شريعت له روح سره ټکر نه لري. بلکې، د ديني اړتياوو د پوره کولو په موخه د علم زدهکړه مستحب، او په ځينو حالاتو کې فرض کفائي ګڼل شوې ده. د فتاوى دارالعلوم ديوبند له مخې
«د ښځو د دينې اړتياوو د پوره کولو لپاره د علم زدهکړه مستحب ده، خو بايد د حجاب او امن له حدودو بهر نه شي.»
په وروستيو لسيزو کې د ديوبند فقهاء د عصري علومو په اړه هم اجتهادي انفتاح ښودلې ده. هغوی وايي:
«که د نجونو تعليم د حجاب په فضا کې وي او د فتنې وېره نه وي، نو د طب، ښوونې او نورو عصري علومو زدهکړه جايزه، بلکې واجبه کفائي ده، ځکه امت دې ته اړ دی.»
په دې توګه، ديوبند د تعليم پر دروازه بنديز نه لګوي، بلکې د اخلاقي او شرعي چوکاټ دننه د علم تحصيل ته مشروعيت ورکوي. د جلاوالي او احتياط شرط د دې تګلارې اصلي محور دی.
درېيم : د الازهر شريف منهج او د ښځو تعليم
الازهر شريف د اسلامي نړۍ له لرغونو او مرجعيت لرونکو علمي بنسټونو څخه دی. دا مرکز د فقهې په څلور واړو مذاهبو تکيه کوي، او د اجتهاد المقاصد او انفتاح فقهي لاره تعقيبوي. د الازهر د علماوو دريځ دا دی چې:
«د ښځو تعليم نه يوازې مباح، بلکې د شريعت د مقاصدو له مخې فرض کفائي دی؛ ځکه علم د عقل، دين او ټولنې د اصلاح وسيله ده.»
الازهر تعليم د انساني کرامت، ټولنيزې ودې، او تمدني بيدارۍ له اړخونو واجب ګڼي. د دې مکتب د علماوو په باور، د فتنې وېره د منع دليل نه شي ګرځېدای، بلکې بايد د اخلاقو او تربيې له لارې اصلاح رامنځته شي. همدا روحيه ده چې الازهر ته دا توان ورکوي چې د واقعيتونو او مصلحتونو په رڼا کې د ښځو لپاره د ګډ تعليم اجتهادي جواز ورکړي، تر هغه چې د شرعي ضوابطو رعايت وشي.
څلورم : مقايسوي تحليلي ارزونه
اړخ
دارالعلوم ديوبند
الازهر شريف
فقهي منبع
حنفي فقهه، فقه الاحتياط، سدّ الذرائع
ټول مذاهب، فقه المصلحة، فتح الذرائع
منهج
محافظهکار، پر نصوصو او اخلاقو تمرکز
اجتهادي، مقاصدي، واقعبين
د ښځې رول
د دين او کور محور، محدود ټولنيز حضور
د ټولنې فعاله برخه، علمي او تمدني ونډه
د تعليم بڼه
جلا تعليم د شرعي فضا دننه
ګډ تعليم د اخلاقي ضوابطو سره
اساسي هدف
د دين او عفت ساتنه
د عقل او ټولنيزې ودې تحقق
پنځم : مقاصدي تحليل
د دارالعلوم ديوبند تګلاره د حفظ الدين والعرض( د دين ساتنه او هم د نواميسو ساتنه)، پر محور ولاړه ده، خو کله ناکله د حفظ العقل ( دعقل ساتنه) او مصلحت عامه اړخونه تر سيورې لاندې پاتې کېږي. برعکس، الازهر هڅه کوي چې د شريعت ټول پنځه مقاصد (دين، عقل، نفس، نسل، مال) په متوازن ډول وساتي.
له همدې امله، د الازهر منهج د معاصر ټولنيز واقعيت سره نږدې دی، په داسې حال کې چې د ديوبند لاره د تزکيې، ورع او د اخلاقي وقار ژوره رنګينه بڼه لري. دواړه د شريعت د مقاصدو د تحقق لپاره دوه بېلابېلې خو بشپړوونکې ستراتېژۍ کاروي.
پایله
د دواړو تجربو تحليلي پرتله څرګندوي چې اسلامي امت نن د يوې داسې متوازنې، مقاصدي او اخلاقي تګلارې ژورې اړتیا لري، چې د ديوبند د روحاني تقوا او فقهي احتياط له عمق سره د الازهر د اجتهادي بصيرت او تمدني واقعبينۍ تر منځ يو فکري او علمي يووالی رامنځته کړي.
اسلام علم او عفت يو له بله نه جلا کوي: علم فريضه ده، عفت سپر دی، او مصلحت د لارښود څراغ. د همدې درېګونو بنسټونو پر مټ به امت وتوانېږي داسې ښځې وروزي چې د خپل دين عالمې، د خپل ملت خدمتګارې، او د يوې بيدارې، مصلحې او هوښيارې اسلامي ټولنې محور وګرځي.
_________________________
دکتور عبید الله برھاني
کیلیفورنیا – امریکا
د دعوت رسنیز مرکز ملاتړ وکړئ
له موږ سره د مرستې همدا وخت دی. هره مرسته، که لږه وي یا ډیره، زموږ رسنیز کارونه او هڅې پیاوړی کوي، زموږ راتلونکی ساتي او زموږ د لا ښه خدمت زمینه برابروي. د دعوت رسنیز مرکز سره د لږ تر لږه $/10 ډالر یا په ډیرې مرستې کولو ملاتړ وکړئ. دا ستاسو یوازې یوه دقیقه وخت نیسي. او هم کولی شئ هره میاشت له موږ سره منظمه مرسته وکړئ. مننه
DNB Bank AC # 0530 2294668 :د دعوت بانکي پته
NO15 0530 2294 668: له ناروې بهر د نړیوالو تادیاتو حساب
Vipps: #557320 : د ویپس شمېره
د دعوت رسنیز مرکز ملاتړ وکړئ
له موږ سره د مرستې همدا وخت دی. هره مرسته، که لږه وي یا ډیره، زموږ رسنیز کارونه او هڅې پیاوړی کوي، زموږ راتلونکی ساتي او زموږ د لا ښه خدمت زمینه برابروي. د دعوت رسنیز مرکز سره د لږ تر لږه $/10 ډالر یا په ډیرې مرستې کولو ملاتړ وکړئ. دا ستاسو یوازې یوه دقیقه وخت نیسي. او هم کولی شئ هره میاشت له موږ سره منظمه مرسته وکړئ. مننه
د دعوت بانکي پتهDNB Bank AC # 0530 2294668 :
له ناروې بهر د نړیوالو تادیاتو حساب: NO15 0530 2294 668
د ویپس شمېره Vipps: #557320 :
Support Dawat Media Center
If there were ever a time to join us, it is now. Every contribution, however big or small, powers our journalism and sustains our future. Support the Dawat Media Center from as little as $/€10 – it only takes a minute. If you can, please consider supporting us with a regular amount each month. Thank you
DNB Bank AC # 0530 2294668
Account for international payments: NO15 0530 2294 668
Vipps: #557320
Comments are closed.