د ښې حکومتولۍ اصل /ډاکټر عبداللطيف کاکړ

اساسي قانون د درې ګونو قواوو «قضایه قوه، اجراييه قوه، مقننه قوه» تفکیک د ښې حکومتولي اصل بللی دی. پر دې بنسټ د ښې حکومتولي بنسټونه په اساسي قانون کې څرګنده درج دي. ښه حکومتولي تل خپلو خلکو ته د خپلو چارو او لاس ته راوړنو حساب ورکوي او د شفافیت او عدالت د اصلونو پر تطبیق زیات ټینګار کوي.

اساسي قانون د ښې حکومتولۍ اساس ځکه تشکیلوي چې قانون د ټولنې د استازيو له لوري جوړ شوی دی او په هغه کې مسوولانو او د ټولنې افرادو او وګړيو ته واضح حکمونه راغلي او تر څنګ یې هر یوه ته حکم کوي چې ورسپارل شوي مسوولیتونه او وجایب دې پر ټاکلي وخت او ښه تر سره کړي.

اساسي قانون د هغه چت او ودانۍ مثال لري چې تر هغه لاندې د ټولنې وګړي په یوه مساعده فضا کې ارام او خوندي ژوند وکړي. اساسي قانون باید د هغې ودانۍ مثال ولري چې له هر ډول تفکیک او توپیره پرته موږ د اوړي له ګرمي او د ژمي له سړو خوندي کړي. دا نو د ټولنې په وګړيو پورې اړه لري چې له توپانونو او ناورینونو د ځان‌ژغورنې په موخه ځان ته د اساسي قانون څه ډول ودانۍ ابادوي.
په دې کې شک نه‌شته چې د افغانستان اساسي قانون د مدنیت، فردي ازادیو او نورو حکمونو او جوړښت له پلوه د سیمې په کچه بې‌ساری دی، که چېرې خلک او مسوولان د هغه تطبیق ته لکه څنګه چې پخپله قانون حکم کوي هماغسې پام وکړي، باور دی چې په ټولنه کې شته ستونزې او ناخوالې به له منځه ورسره ولاړې شي او ټول به د ارام او هوسا ژوند خاوندان شي.

دا سمه ده چې د اساسي قانون تطبیق د اجراييه قوې د مسوولانو دنده ده، خو د دغې دندې په تر سره کولو کې د ټولنې و ګړيو په توګه موږ هم مکلفیتونه لرو او څومره چې دغو مکلفیتونو ته پام وکړو، هغومره به جنایي پېښې، جرمونه، جنایتونه، یو پر بل ظلم، تېری، د حقونو تلف کېدل او نورې نادودې له منځه ولاړې شي، ځکه د اساسي قانون د جوړولو او حاکمیت اصلي فلسفه او مهمه موخه د ټولنې او وګړيو هوساینه، سوکالي او پرمختګ دی.

مګر دا هر څه هوایي، خیالي، په خپل سر، غیبي او اسماني نه را نازلېږي، بلکې د دې لهپاره باید مسوولان او د ټولنې افراد ګډې هڅې وکړي، ځکه لومړی خیر او ګټه یې ټولنې او د ټولنې وګړيو ته رسېږي، موږ باید په لومړي ګام کې قانون پر ځان پلی کړو او په دویم ګام کې خپل چم ګاونډ او د ژوند او کار په ساحه کې نورو ته سپارښتنه وکړو چې هم قانون ته درناوی ولري، هم یې احکام پر ځان ومني او خپل مکلفیتونه په ښه توګه تر سره کړي.

په همدې دلیل د ښې حکومتولۍ پروګرامونه دا ایجابوي چې د قانون د حاکمیت په سیوري کې هېواد له اقتصادي او امنیتي ناورینه وژغورو او دا کار شونی نه دی، مګر دا چې حکومت خپلو اساسي وجایبو ته د وګړیو پر وړاندې رسیدګي وکړي.

سرخط ورځپاڼه