نثار محمد پښتون (نثار محمد افغان)

نثار محمد پښتون (نثار محمد افغان)
د تاجکستان د معاصر تعلیمي نظام بنسټ‌اېښودونکی او لومړنی د پوهنې وزیر

لنډیز
نثار محمد پښتون، چې د نثار محمد افغان په نوم هم پېژندل کېږي، د شلمې پېړۍ له هغو روښانه‌فکره افغان ـ پښتنو شخصیتونو څخه و چې د منځنۍ آسیا، په ځانګړي ډول د تاجکستان، د معاصر تعلیمي، فرهنګي او دولتي بنسټونو په جوړولو کې یې مهم رول لوبولی دی. دا مقاله د نوموړي د ژوند، سیاسي مبارزې، علمي فعالیتونو، فرهنګي خدمتونو او دولتي مسئولیتونو علمي او تحلیلي جاج وړاندې کوي او هڅه کوي چې د تاجکستان د تعلیمي نظام په بنسټ‌اېښودنه کې د هغه تاریخي رول روښانه کړي.
کلیدي ټکي: نثار محمد پښتون، تاجکستان، پوهنه، تعلیمي نظام، مشروطه غورځنګ، منځنۍ آسیا
سریزه
د شلمې پېړۍ پیل د آسیا د ولسونو لپاره د سیاسي بیدارۍ، فکري تحول او تعلیمي ویښتیا پړاو و. په همدې تاریخي شرایطو کې یو شمېر روښانه‌فکره شخصیتونه را څرګند شول چې د علم، ازادۍ او ملي هویت لپاره یې مبارزه وکړه. نثار محمد پښتون له دغو شخصیتونو څخه یو و، چې نه یوازې یې د استعمار پر وړاندې سیاسي مبارزه وکړه، بلکې د تعلیم او فرهنګ له لارې یې د یو نوي ټولنیز جوړښت بنسټ کېښود.
د زېږون او کورنۍ شالید
نثار محمد پښتون د اول خان زوی او د محمد علي لمسی و، چې په ۱۸۹۷ میلادي کال کې د پېښور په ښار کې زېږېدلی دی. هغه په یوه داسې کورنۍ کې ستر شو چې سیاسي شعور، ملي احساس او د علم ارزښت پکې ژور ځای درلود. همدې چاپېریال د هغه فکري ودې ته لاره هواره کړه.
سیاسي مبارزه او د انګریز ضد فعالیتونه
نثار محمد پښتون په ۱۹۱۹ کال کې د درېیمې افغان ـ انګلیسي جګړې پر مهال د مشروطه غورځنګ له فعالو غړو څخه و. هغه د انګلیسي استعمار پر وړاندې مبارزه وکړه، چې په پایله کې ونیول شو او د اعدام په سزا محکوم شو. خو د نوموړي بریالۍ تېښته له زندان څخه د هغه د نه ماتېدونکي ارادې څرګندونه کوي. وروسته د افغانستان له لارې تاجکستان ته ولاړ او د سیمې د ازادۍ غوښتونکو غورځنګونو سره یو ځای شو.
علمي او تعلیمي فعالیتونه
نثار محمد پښتون په ۱۹۲۴ کال کې په تاشکند کې د سیمې لومړنی دارالمعلمین جوړ کړ، چې د تاجکستان د معاصر تعلیمي نظام بنسټیزه ډبره ګڼل کېږي. هغه د ښوونکو د مسلکي روزنې لپاره معیاري نصاب رامنځته کړ او د پوهنې بنسټیز اصول یې پلي کړل.
نوموړي:
ګڼ درسي او علمي کتابونه ولیکل او چاپ کړل
د ښوونې او روزنې عصري میتودونه یې معرفي کړل
د نجونو او هلکانو د زده کړو ملاتړ یې وکړ
د ولس د فکري ودې لپاره یې دوامدار فرهنګي فعالیتونه ترسره کړل
فرهنګي او رسنیز رول
د ولس د فکري ویښتیا په موخه، نثار محمد پښتون د تیمور شاه سره په ګډه د «تاجک غږ» په نوم ورځپاڼه پیل کړه. دا ورځپاڼه د ملي شعور، تعلیمي اصلاحاتو او فرهنګي هویت د پیاوړتیا لپاره یو مهم رسنیز بنسټ و.
دولتي مسئولیت او د پوهنې وزارت
نثار محمد پښتون د تاجکستان د خودمختاره سیاسي جوړښت تر رامنځته کېدو پورې مبارزه وکړه او د هېواد د بنسټ‌اېښودونکو له ډلې څخه شمېرل کېږي. د همدې علمي او سیاسي خدمتونو په پایله کې، هغه له ۱۹۲۶ څخه تر ۱۹۳۲ کال پورې د تاجکستان د لومړني پوهنې وزیر په توګه وټاکل شو.
د هغه د وزارت پر مهال:
د معاصر تعلیمي سیستم بنسټ کېښودل شو
د ښوونځیو او روزنیزو مرکزونو شبکه پراخه شوه
د ښوونکو مسلکي ظرفیت لوړ شو
وروستۍ علمي دنده او سیاسي قرباني
نثار محمد پښتون له ۱۹۳۲ کال وروسته د مسکو په پوهنتون کې د پښتو او اردو ژبو د استاد په توګه دنده ترسره کړه. خو په ۱۹۳۷ کال کې د سیاسي تصفیاتو پر مهال، د بې‌اساس تورونو له مخې ونیول شو او د هماغه کال د اکتوبر په شلمه ووژل شو. شل کاله وروسته، محکمې هغه بې‌ګناه وباله.
علمي او تاریخي اهمیت
نثار محمد پښتون یو څو ژبی، روښانه‌فکره لیکوال، ژبپوه، استاد او سیاستوال و. هغه د تاجکستان د ساینس، تعلیم او فکري بنسټونو له مهمو معمارانو څخه ګڼل کېږي او د منځنۍ آسیا د ولسونو ترمنځ یې د علمي اړیکو پُل جوړ کړ.
پایله
دا څېړنه څرګندوي چې نثار محمد پښتون یوازې یو دولتي مقام‌لرونکی شخصیت نه و، بلکې د علم، پوهنې او انساني ارزښتونو یو ژمن خدمتګار و. د هغه فکري میراث د تاجکستان د تعلیمي تاریخ یوه نه جلا کېدونکې برخه ده او د سیمې د ولسونو لپاره د الهام سرچینه ګڼل کېږي.
ماخذونه (References)
BetterUp Educational Resources
د تاجکستان تاریخي اسناد
د منځنۍ آسیا د معاصر تاریخ څېړنې

د تشکیلاتو رول په سازمان یا اداره کې

زموږ انګلیسي ویبپاڼه: