قومي محکومیت او رواني استعمار:
په پاکستان کې د پښتنو د وضعیت
تحلیلي څېړنه
سرچینه: انټرنیټ
سریزه؛
په نړۍ کې ډېرئ ملتونه یوازې په فزیکي جګړو نه، بلکې په ذهني او رواني جګړو هم محکومیږي. کله چې یو قوم له واک، فرهنګ او اقتصادي وسایلو محروم شي، د ده د ذهن په ژورو کې د «محکومیت منلو» احساس زېږي. دا حالت د اندروني محکومیت یا Internalized Oppression په نوم پېژندل کېږي.
په پاکستان کې د پښتنو حالت د همدې ذهني او سیاسي ناروغۍ یو څرګند مثال دی، چې د تاریخ، جغرافیې، سیاست او تبلیغاتو له ګډ فشار څخه رامنځته شوی دی.
لومړۍ برخه: د اندروني محکومیت مانا او ځانګړتیاوې
اندروني محکومیت؛ هغه حالت ته ویل کېږي چې یو قوم د اوږدې سیاسي او فرهنګي زورونې له امله دا باور پیدا کړي چې:
«موږ د تصمیم، واک او برابرۍ وړتیا نه لرو.»
دا حالت درې بنسټیز عناصر لري:
۱. ځان کمارزښته ګڼل: خلک خپل فرهنګ، ژبه او تاریخ سپک ګڼي.
۲. د ظالم د منطق منل: د واکمنو ژبه، ارزښتونه او حتی دښمنان خپلوي.
۳. د کوچنیو امتیازونو پر وړاندې تسلیمېدل: د یوه وړوکي منصب یا مادي انعام په بدل کې د خپلو بنسټیزو حقونو دعوه پرېښودل.
دوهمه برخه: د پاکستان د واکمن نظام او پښتنو اړیکه
(الف) تاریخي شالید؛
له ۱۹۴۷م کال څخه د پاکستان واک د پوځ، استخباراتو او د پنجاب د مدني ـ تجارتي قشر تر کنټرول لاندې پاتې شوی.
پښتانه، سره له دې چې د هېواد ستره برخه جوړوي، د تصمیم نیونې له مرکزونو ایسته ساتل شوي.
د ډيورنډ کرښې مسأله، د پښتونستان تحریک، او د باچاخان له زمانې وروسته د پښتني مشرتابه تجرید، دا ټول د همدې بېباورۍ او بېواکۍ تسلسل څرګندوي.
(ب) سیسټماتیک میکانیزمونه
۱. د باور نشتوالی:
پښتانه د “امنیتي خطر” په سترګه کتل کېږي، نه د برابر شریک په توګه.
۲. د جزايي انعام سیاست:
د پوځ او استخباراتو له لوري څو پښتانه د «نمائشي امتیاز» لپاره لوړپوړو منصبونو ته رسول کېږي، څو د اکثریت د غږ مخه ونیول شي.
۳. د قومي مشرانو تجرید او حذف:
له باچاخان، عبدالصمد خان اڅکزي او اجمل خټک نیولې، تر منظور پښتین او علي وزیر پورې — هر چا چې د برابرۍ غږ پورته کړی، یا وژل شوی یا زنداني شوی.
۴. د ذهني غلامۍ تولید:
د ښوونیز نصاب، رسنیو او دیني تبلیغ له لارې دا مفکوره پیاوړې شوې چې:
«د ریاست او مذهب سره وفاداري کول، نه د خپل قوم او حق سره.»
درېیمه برخه: د ناروغۍ نښې او ټولنیزه څرګندونه
نښه تشریح
فکري بېاعتمادي هر منتقد یا اصلاح غوښتونکي مشکوک ګڼل.
کوچني امتیاز ته غټه وفاداري د یوې دندې یا امتیاز په بدل کې د حقونو پرېښودل.
د واکمنو تقلید د حاکم قوم فرهنګي او سیاسي چلندونو ته میلان.
د ځان سپک ګڼل د خپل هویت، ژبې او دود سپک ګڼل.
د اصلاح پر ځای ناامیدي «موږ نه شو کولی» د تسلیمۍ ذهني فلسفه
څلورمه برخه: د پښتنو د حالت عیني اغېزې
۱. اقتصادي استعمار:
د خیبر پښتونخوا او بلوچستان د ګاز، ډبرو، او معدني منابعو له عاید څخه سیمه لږه برخه اخلي.
۲. اداري محرومیت:
پښتانه د پوځ او تصمیم نیونې په مرکزي جوړښتونو کې لږ حضور لري.
۳. جګړه او بېځایه کول:
د “تروریزم ضد جګړې” په نوم په سوات، وزیرستان او باجوړ کې د زرګونو پښتنو کلي ویجاړ شول.
۴. فرهنګي تحریف:
پښتون د “قبایلي، سختګیره او متشدد” په توګه انځورول د رسنیو منظمه تبلیغاتې پالیسۍ ده.
پنځمه برخه: د حل لارې – د شعور او ځانباورۍ احیا
لوری عملي ګامونه
فکري احیا د خپل تاریخ، فلسفې او تمدن د ریښو تدریس.
مدني یووالی له نورو محرومو قشرونو (بلوڅ، سندهي، سرایکي) سره ګډ مدني خوځښتونه.
اقتصادي واکمني د منابعو سیمهیزه اداره او د عوایدو عادلانه وېش.
فرهنګي بیداري د پښتو ژبې، ادبیاتو، میډیا او کلتوري ارزښتونو بیا ژوندي کول.
نړیوالو اړیکو پراخول د پښتنو د حقونو مسله د ملګرو ملتونو او نړیوالو مدني سازمانونو تر بحث لاندې راوستل.
د محکوم ذهنیت تر ټولو خطرناک بُعد دا دی چې انسان خپل بندیزونه د طبیعت برخه ګڼي.
پښتانه به تر هغه وخته له محکوم حالت څخه ونه وځي، تر څو یې د ځانباورۍ، فکري آزادۍ او اقتصادي خپلواکۍ درېواړه بنسټونه نه وي پیاوړي کړي.
په دې مانا، د پښتنو ازادي یوازې د یوې جغرافیې نه، بلکې د یو رواني انقلاب اړتیا هم ده — هغه انقلاب چې له ذهنه پیل او پر عمل پای ته رسېږي.
پاي
د دعوت رسنیز مرکز ملاتړ وکړئ
له موږ سره د مرستې همدا وخت دی. هره مرسته، که لږه وي یا ډیره، زموږ رسنیز کارونه او هڅې پیاوړی کوي، زموږ راتلونکی ساتي او زموږ د لا ښه خدمت زمینه برابروي. د دعوت رسنیز مرکز سره د لږ تر لږه $/10 ډالر یا په ډیرې مرستې کولو ملاتړ وکړئ. دا ستاسو یوازې یوه دقیقه وخت نیسي. او هم کولی شئ هره میاشت له موږ سره منظمه مرسته وکړئ. مننه
DNB Bank AC # 0530 2294668 :د دعوت بانکي پته
NO15 0530 2294 668: له ناروې بهر د نړیوالو تادیاتو حساب
Vipps: #557320 : د ویپس شمېره
د دعوت رسنیز مرکز ملاتړ وکړئ
له موږ سره د مرستې همدا وخت دی. هره مرسته، که لږه وي یا ډیره، زموږ رسنیز کارونه او هڅې پیاوړی کوي، زموږ راتلونکی ساتي او زموږ د لا ښه خدمت زمینه برابروي. د دعوت رسنیز مرکز سره د لږ تر لږه $/10 ډالر یا په ډیرې مرستې کولو ملاتړ وکړئ. دا ستاسو یوازې یوه دقیقه وخت نیسي. او هم کولی شئ هره میاشت له موږ سره منظمه مرسته وکړئ. مننه
د دعوت بانکي پتهDNB Bank AC # 0530 2294668 :
له ناروې بهر د نړیوالو تادیاتو حساب: NO15 0530 2294 668
د ویپس شمېره Vipps: #557320 :
Support Dawat Media Center
If there were ever a time to join us, it is now. Every contribution, however big or small, powers our journalism and sustains our future. Support the Dawat Media Center from as little as $/€10 – it only takes a minute. If you can, please consider supporting us with a regular amount each month. Thank you
DNB Bank AC # 0530 2294668
Account for international payments: NO15 0530 2294 668
Vipps: #557320
Comments are closed.