نړیوال سیاست کې د اسلامي امارت د مشروعیت خاموشه جګړه

نړیوال سیاست کې د اسلامي امارت د مشروعیت خاموشه جګړه….!!!
رسمي نه‌پېژندنه، خو عملي تعامل؛ دا تضاد څه پیغام لري؟

په نړیوال سیاست کې ځینې جګړې د ټوپک، بندیز او اعلامیو له لارې نه تر سره کېږي، بلکې د چوپتیا، ځنډ او مبهم تعامل په ژبه روانې وي. د افغانستان د اسلامي امارت قضیه هم همداسې ده؛ یوه «خاموشه جګړه» چې په ظاهره کې د نه‌پېژندنې په نوم یادیږي، خو په عمل کې د تعامل، تماس او همکارۍ بېلابېل شکلونه لري.

نړیواله ټولنه له یوې خوا ټینګار کوي چې اسلامي امارت یې لا هم په رسمیت نه دی پېژندلی، خوسفارتونه یې رسمي حیثیت لري
؛ خو له بلې خوا همدغه هېوادونه د کابل له واکمن نظام سره سیاسي تماسونه ساتي، د بشري مرستو خبرې ورسره کوي، د امنیتي موضوعاتو په تړاو ورسره تفاهم ته رسېږي او حتی د اقتصادي کانالونو د پرانیستلو هڅې کوي. دا دوه‌ګونی چلند تصادفي نه دی، بلکې د محاسبې، مجبوریت او واقعیت زېږنده دی.

د مشروعیت مفهوم په نړیوال سیاست کې یوازې حقوقي سند نه دی، بلکې د قدرت، ثبات او کنټرول له واقعیت سره تړاو لري. اسلامي امارت که څه هم د نړیوالو له خوا په رسمیت نه دی پېژندل شوی، خو په جغرافیه واکمن دی، امنیت یې ټینګ کړی، د دولت اساسي ادارې یې فعاله ساتلې او له داخلي سقوط څخه یې نظام ژغورلی دی. همدا واقعیتونه نړۍ دې ته اړ باسي چې له «نه‌پېژندنې» سره سره «تعامل» ته مخه کړي.

لوېدیځ هېوادونه، په ځانګړي ډول امریکا، هڅه کوي د رسمي پېژندنې کارت د فشار د وسیلې په توګه وساتي. دوی باور لري چې که امارت په رسمیت وپېژندل شي، د امتیاز اخیستلو توان به له لاسه ورکړي. خو دا سیاست تر کومه بریده مؤثر دی؟ تجربه ښيي چې فشار د اصولي نظامونو دریځ نه بدلوي، بلکې هغوی لا ډېر پر ځان‌بساینې، بدیلو اړیکو او داخلي مشروعیت تمرکز ته اړ کوي.

په همدې حال کې سیمه‌ییز ځواکونه لکه چین، روسیه، ایران او د منځنۍ اسیا هېوادونه د تعامل په برخه کې عملي ګامونه اخلي. د دوی لپاره امنیت، سرحدي ثبات، سوداګري او د افراطیت مخنیوی تر رسمي شعارونو مهم دي. دا هېوادونه ښيي چې نړیوال سیاست یوازې د لوېدیځ له عینکو نه کتل کېږي، بلکې هر ځواک د خپلو ګټو پر بنسټ تصمیم نیسي.

دا تضاد—رسمي نه‌پېژندنه خو عملي تعامل—یو روښانه پیغام لري: نړۍ له اسلامي امارت څخه سترګې نه شي پټولای. که امارت له نړیوال معادلې حذف کېدونکی وای، نه به تماس و، نه به غونډې کېدې او نه به د «تعامل چوکاټونه» جوړېدل. خو کله چې تماس شته، دا په خپله د غیرمستقیم مشروعیت نښه ده، که څه هم په حقوقي بڼه نه وي.

د اسلامي امارت لپاره دا پړاو هم ازموینه ده او هم فرصت. ازموینه ځکه چې باید وښيي یو مسئول، باثباته او اصولي نظام دی؛ او فرصت ځکه چې کولی شي د خپل داخلي مشروعیت، عدالت، اقتصادي ځان‌بساینې او اسلامي ارزښتونو د عملي کولو له لارې نړیوال تعامل په تدریجي پېژندنه بدل کړي، نه د امتیاز په بدل کې.

افغانستان د سیمې په بدلېدونکو معادلو کې؛ فرصتونه او ګواښونه

زموږ انګلیسي ویبپاڼه: