د روسیې له‌خوا د اسلامي امارت (ا.ا.ا) د رسمیت پېژندنې مخالفین او احتمالي اغېزې

سریزه
په نړیوال سیاست کې د رسمیت پېژندنه (Recognition) د یوه دولت یا حکومت لپاره یو خورا مهم، حقوقي او ستراتیژیک اقدام ګڼل کېږي. دا بهیر نه یوازې له یو نظام سره د سیاسي او دیپلوماتیک تعامل دروازې پرانیزي، بلکې د نړیوال مشروعیت، اقتصادي همکاریو او سیمه‌ییز ثبات لپاره هم ژورې اغېزې لري. له ۲۰۲۱ کال را وروسته، د افغانستان د اسلامي امارت د حکومت د رسمیت پېژندنې موضوع د نړیوالو بحثونو یوه مهمه محور پاتې شوې ده.
په دې وروستیو کې، د روسیې له‌خوا د اسلامي امارت د رسمیت اعلان، د افغانستان او ټولې سیمې لپاره یو مهم سیاسي تحول بلل کېږي. دا اعلان چې د لوړپوړو دیپلوماتیکو لیدنو نتیجه ده، کولی شي د سیمې او نړیوال سیاست پر انډولونو باندې ژور اثر ولري.
د روسیې له‌خوا د رسمیت ادعا
د روسیې سفیر، دیمیتري ژیرنوف، د پنجشنبې په ورځ په کابل کې د روسیې له یوه تلویزیوني چینل سره په مرکه کې وویل چې ولسمشر ولادیمیر پوتین، د بهرنیو چارو د وزیر په وړاندیز، د افغانستان اوسنی حکومت رسمي پېژندلی دی.
نوموړي وویل چې د شوروي اتحاد بنسټ‌ايښودونکی، ولادیمیر لینین، د ۱۹۲۱م کال د افغانستان خپلواکي په رسمیت پېژندلې وه، او اوسنی ولسمشر پوتین، د اسلامي امارت حکومت د رسمیت پېژندلو له لارې، یو تاریخي ګام پورته کړی دی.
دا اقدام ښيي چې امکان لري نور هېوادونه هم ورته اقدام ته وهڅېږي او له ا.ا.ا سره خپلې سیاسي، اقتصادي او دیپلوماتیکې اړیکې پراخې کړي.
د چین غبرګون
د چین د بهرنیو چارو وزارت د روسیې پرېکړه مثبته بللې او ویلي یې دي چې دا به د افغانستان او نړیوالې ټولنې ترمنځ د اړیکو د پراخېدو لامل شي. د یاد وزارت ویاندې څرګنده کړې:
“چین باور لري چې افغانستان باید له نړیوالې ټولنې څخه جلا پاتې نه شي. د وضعیت له هر ډول سره سره، چین هېڅکله هم له افغانستان سره خپلې دیپلوماتیکې اړیکې نه دي پرې کړې.”
د اسلامي امارت رسمي دریځ
د ا.ا.ا د بهرنیو چارو وزارت ویلي، چې سرپرست وزیر، امیرخان متقي، د روسیې له سفیر ژیرنوف سره د لیدنې پر مهال د روسیې دا پرېکړه په رسمي ډول تر لاسه کړه. متقي دا یو “تاریخي ګام” وباله او ویې ویل:
“د روسیې دا واقع‌بینانه پرېکړه به د دواړو هېوادونو ترمنځ په اړیکو کې یو نوی باب پرانیزي، او د نورو هېوادونو لپاره به هم یو ښه مثال وي.”
د رسمیت پېژندنې احتمالي اغېزې
۱. سیاسي مشروعیت:
د روسیې له‌خوا د اسلامي امارت رسمیت به نړیوالو ته دا پیغام ورکړي چې اوسنی نظام د تعامل وړ دی. دا به ممکن نورو هېوادونو، لکه چین، ایران، قزاقستان او ازبکستان ته هم د ورته اقدام زمینه برابره کړي.
۲. پر لوېدیځ فشار:
د روسیې په څېر د یو ستر نړیوال ځواک دا اقدام، ممکن لوېدیځ هېوادونه (امریکا، اروپایي ټولنه، ناتو) له سیاسي فشار سره مخ کړي. دا به یا د هغوی د مخالفت دوام ته لاره هواره کړي یا یې پالیسي د تعامل پر لور سوق کړي.
۳. اقتصادي او امنیتي اړیکې:
دا رسمیت به د افغانستان او روسیې ترمنځ د سوداګرۍ، پانګونې، ترانزیت، انرژۍ او امنیتي همکاریو نوې دروازې پرانیزي. همداراز، د سیمه‌ییزو پروژو لکه CASA-1000 او TAPI پرمختګ ته به زمینه برابره کړي.
۴. د سیمې ثبات:
افغانستان د منځنۍ آسیا او جنوبي آسیا ترمنځ یوه ستراتیژیکه سیمه ده. د ا.ا.ا رسمیت به د سیمې هېوادونو ته د یو ثابت او متعامل افغانستان پیغام ورکړي.
۵. د ملګرو ملتونو بحثونه:
رسمیت پېژندنه ممکن د ملګرو ملتونو په امنیت شورا او عمومي اسامبله کې د افغانستان د استازولۍ، څوکۍ او غړیتوب په اړه نوي بحثونه راپورته کړي.
احتمالي ننګونې او خطرونه
۱. د لوېدیځ غبرګون:
لوېدیځ هېوادونه ممکن د دې اقدام په غبرګون کې د افغانستان پر وړاندې خپل بندیزونه، مرستې یا اړیکې لا محدودې کړي.
۲. د کورنیو مخالفینو غبرګون:
د روسیې دا اقدام ممکن د هېواد دننه له اپوزیسیون، مدني ټولنې او ځینو سیاسي ډلو مخالفتونه راپاروي او یو اړخیز ملاتړ تعبیر شي.
۳. د نړیوالې اجماع نشتوالی:
که رسمیت یواځې د روسیې او محدودو هېوادونو له‌خوا وشي، نو دا به نړیوال مشروعیت پیاوړی نه کړي او ا.ا.ا به د نړیوالو تعاملاتو لپاره لا هم له ستونزو سره مخ وي.
پایله
د روسیې له‌خوا د اسلامي امارت رسمیت پېژندنه یو مهم، سیاسي او ستراتیژیک تحول دی، چې د سیمې او نړیوال سیاست پر انډولونو ژور اغېز لرلی شي. دا اقدام که څه هم د ا.ا.ا لپاره یو دیپلوماتیک بری ګڼل کېږي، خو له ځان سره سیاسي، حقوقي او تعاملاتي ننګونې هم لري. دا به د افغانستان د راتلونکي سیاسي موقعیت، سیمه‌ییزو همکاریو، او نړیوالو تعاملاتو لپاره د لور تعین یو مهم ټکی وي.
سرچینې
د روسیې سفارت څرګندونې
د روسي رسنیو راپورونه (RT، TASS)
د اسلامي امارت د بهرنیو چارو وزارت اعلامیه
د چین د بهرنیو چارو وزارت رسمي دریځ
#نصيراحمدڅپاند

د ادارې بریا؛ د هر کارمند له ژمنتیا سره تړلې ده