تحلیلي رپوټ د افغانستان ختیځ زلزلې وضعیت او د مرستو بهیر

تحلیلي رپوټ
د افغانستان ختیځ زلزلې وضعیت او د مرستو بهیر
سرچینه: انترنیټ

نېټه: ۴ سپتمبر ۲۰۲۵
سیمې: کونړ، ننګرهار، لغمان، نورستان
۱. پېښه او عمومي انځور؛
د اګست ۳۱مه په ختیځ افغانستان کې یوه شدیده زلزله وشوه چې تر ټولو ډېر زیان یې د کونړ ولایت ته اړولی دی. د زلزلې سطحي ژوروالی او د کورونو غیرمعیاري جوړښت د درنې مرګ‌ژوبلې سبب شو.
۲. مرګ‌ژوبله او فزیکي زیان
• مړینه: شاوخوا ۲,۲۰۰ کسان (یوازې په کونړ کې د زرګونو کورنیو د غړو ژوند له منځه تللی).
• ټپیان: نږدې ۳,۶۰۰ کسان.
• کورونه: شاوخوا ۶,۷۰۰ کورونه ړنګ یا شدید زیانمن.
• اغېزمن خلک: شاوخوا ۸۴,۰۰۰ تنه.
• کلي: په ځینو کلیو کې تر ۹۸٪ پورې ودانۍ ویجاړې شوې.
۳. سیمه‌ییز وضعیت؛
• کونړ: د مړینو او تاوان اصلي مرکز؛ غرنی جوړښت او د خټو/لرګيو کورونو د تلفاتو کچه لوړه کړې.
• ننګرهار، لغمان، نورستان: د سرپناه، خوراکي توکو او طبي خدماتو شدید کمښت؛ زرګونه کورنۍ بې‌ځایه شوې.
۴. نړیوالې او ملي مرستې؛
الف) نړیوال غبرګون
• UNICEF او EU:
د کابل له لارې ۱۳۰ ټنه بیړنۍ مرسته (سرپناه، روغتیا، اوبه).
• بریتانیا (FCDO):
د UNFPA او IFRC له لارې بیړنۍ مرسته؛ مرستې طالبانو ته نه ورکول کېږي.
• استرالیا: OCHA-AHF
له لارې تمویل؛ سیاسي مشروطیت نه لري.
• ملګري ملتونه: د ۲۰۲۵ پلان یوازې ۲۸٪ تمویل شوی؛ د تمویل کموالی د مرستو سرعت کم کړی.
ب) ملي او خصوصي ملاتړ
• Bayat Foundation او AWCC: لومړنۍ بیړنۍ مرستې کونړ–ننګرهار ته رسېدلې.
• افغان کرکټ بورډ: د عامه ملاتړ او مرستو راټولولو کمپاین پیل کړی.
• دیاسپورا افغان ټولنې: په اروپا او امریکا کې د مرستو ځانګړي کمپاینونه فعاله دي.
۵. شفافیت او د وېش اندېښنې
• ډېری هېوادونه او سازمانونه خپلې مرستې یوازې د ملګرو ملتونو، IFRC/هلال‌احمر او باوري NGOګانو له لارې لېږي، څو د طالبانو له مستقیم لاسرسي خوندي وي.
• ریسک: د امریکا د څار ځانګړي راپورونه د مرستو د انحراف او سیاسي فشار احتمال یادوي. طالبان دا تورونه ردوي.
• خنډونه: د تمویل کموالی، د ښځینه کارکوونکو محدودیتونه، او د غرنیو سیمو جغرافیایي ستونزې.
۶. سپارښتنې د شفاف او اغېزمن وېش لپاره
۱. مرستې باید د بې‌طرفه چینلونو (UNICEF, IFRC, NRC, IRC, WFP) له لارې ولېږل شي.
۲. د نغدو مرستو وېش دې د موبایل بانک له لارې د خلکو په نومونو ثبت شي.
۳. د وېش عامه راپورونه او د شکایت میکانیزمونه باید فعال شي.
۴. نړیوال اهدا کوونکي دې خپل تمویل مشروط کړي چې یوازې د سرپناه، روغتیا او خوراک لپاره وکارول شي.
۷. په پاي کې؛
زلزلې د افغانستان په ختیځ کې د یوې بشري فاجعې بڼه خپله کړې ده. د مرګ‌ژوبلې لوړ کچه او د زرګونو کورنیو بې‌ځایه کېدل د عاجلو او پراخو مرستو غوښتنه کوي.
که څه هم نړیوالو او ملي بنسټونو د مرستو پروسه پیل کړې، خو د تمویل کموالی، د وېش د شفافیت اندېښنې او د جغرافیایي خنډونو له امله د بحران مدیریت جدي ستونزې لري.
که شفافه وېش او همغږې تضمین شي، نړیواله مرسته کولی شي د زرګونو افغانانو ژوند وژغوري او د خلکو د باور کچه لوړه کړي.