د روغتیا نړیوال سازمان: په ننګرهار کې د ډینګي تبې پیښې په چټکۍ سره زیاتېږي

د روغتیا نړیوال سازمان (WHO) خبرداری ورکړی چې د افغانستان په ختیځو ولایتونو، په ځانګړې توګه په ننګرهار کې، د ډینګي تبې پیښې په چټکۍ سره زیاتېږي. دا سازمان وايي چې د ناروغۍ د وېش ساحه او د ګڼو پیښو کچه په پام وړ توګه لوړه شوې ده.

د دې سازمان د وروستي راپور له مخې، یوازې د نومبر میاشتې په اوږدو کې له ۱۰۰۰ څخه زیاتې شکمنې پیښې ثبت شوې دي، کوم چې د اکتوبر میاشتې په پرتله اته سلنه زیاتوالی ښیي. دا پیښې د ناروغۍ د مخ په زیاتېدو خظر ښکاره کوي.

که څه هم د قضیو شمیر زیات شوی، خو د راپور له مخې تر اوسه پورې د دې ناروغۍ له کبله د مړینې هېڅ ثبت شوی حالت نه دی راغلی. د ناروغانو په اړه نورې احصایې ښیي چې ۴۱.۶ سلنه یې ښځې وې او نږدې ۹۸ سلنه یې هغه کسان وو چې عمر یې له پنځو کلونو څخه ډیر و.

د روغتیا نړیوال سازمان د احصایو له مخې، د ۲۰۲۵ کال د جنوري له لومړیو نیټو راهیسې، د ننګرهار، لغمان، کونړ، کابل، غزني او پکتیا په ګډون د شپږو ولایتونو څخه د ډینګي تبې ۴۳۸۴ شکمنې پیښې ثبت شوي دي. دا شمېر د ناروغۍ د پراختیا او د خپرېدو ساحې د زیاتوالي څرګندوی دی.

د روغتیا نړیوال سازمان ټینګار کړی چې د ناروغۍ د خپرېدو د مخنیوي او کنټرول لپاره ډیرې جدي او دوامداره څارنې، د چټک غبرګون قوي ټیمونو، د ناروغۍ د تشخیص او درملنې اسانتیاوو، او په ټولنه کې د عامه پوهاوي د زیاتوالي ته اړتیا ده. سازمان وايي چې خلک باید د خپلې ژغورنې لپاره د احتیاطي هڅو په اړه پوه شي.

دا هم په یاد ولرئ چې ډینګي تبه یوه ویروسي ناروغي ده چې انسانانو ته د “ایډیز” په نوم د یوې ځانګړې مچۍ (Aedes mosquito) په نامه، چې معمولاً د وچو او تودو سیمو کې ژوند کوي،  لېږدول کېږي. د دې ماشي د ودې او تکثر لپاره مناسبې چاپېریالي شرایط، لکه ساکنې اوبه او توده هوا، د ناروغۍ د خپرېدو لامل ګرځي.

د ناروغۍ نښې نښانې معمولاً تبه، سخت سرپښت، د سترګو په شا کې درد، د مټونو او پښو درد، او د پوستکي ځانګړې برخه ده. که چیرې د ناروغ په سمه توګه درملنه ونه شي، نو ناروغي خطرناکې پیښې لکه د وینې اوبه کېدل (همورایج) رامنځته کولی شي.

د ډینګي تبې د خپرېدو د مخنیوي لپاره، خلک باید د خپل چاپېریال پاک ساتل، د اوبو د ساتلو له لوښو څخه د ماشو مخنیوی وکړي، او که د ناروغۍ ښکار شي، په بیړه دې روغتیایی مرکزونو ته مراجعه وشي.