شاه امان الله نماد استقلال طلبی، ملت خواهی وکسب دانش

 

شاه امان الله نماد استقلال طلبی، ملت خواهی وکسب دانش

  

امان الله خان در روز تاج پوشی (28 فبروری 1919)

 

 

شاه ‌امان‌‌الله‌  در ميان رهبران و شاهان افغانستان به لحاظ  روحیه استقلال طلبی وضدیت با انگلیسها دارای  ویژه گیهای منحصر بفرد بود. بخاطرهمین روحیه بود که  بیش از تمام رهبران سیاسی افغانستان مورد سوء قصد قرارگرفته است.

او که شهزاده بود و در ناز و نعمت پادشاهی بزرگ شده بود و تمام قله‌های زندگی برای عيش و آرامی و تنعم او فتح شده بود، هرگاه با انگليس‌ها کنار می‌آمد، ممکن بود تا آخر عمر به عنوان پادشاه افغانستان بر تخت کابل باقی بماند، ولی او که آزادی و سربلندی وطنش را بر زندگی در ناز و نعمت سلطنت ترجيح می‌داد  در نخستين روز اعلان پادشاهی خود(۹حوت۱۲۹۷ش/۲۸ فبروری۱۹۱۹م) ، پای جهاد بر ضد انگليس بخاطر استرداد استقلال سیاسی وطن را بجلو گذاشت و از ملت افغان خواست تا در اين راه مقدس  نيروی افغانی  خود را بکار گيرند. امان الله خان درحالی که لباس عسکری بتن داشت خطاب به ‏‏عساکر و شهريان کابل گفت:

« اول برهمه ‏رعاياى صديق ‏ملت نجيبه خود اين را اعلان و بشارت ميدهم که من تاج سلطنت ‏افغانيه را بنام ‏استقلال وحاکميت داخلى و خارجى افغانستان بسر ‏نهاده ام.»، « ملت عزيز من ! من اين لباس سربازى را از تن ‏بيرون نمى کنم تا که ‏لباس استقلال را براى مادر وطن تهيه نسازم ! ‏‏» « من اين شمشير را در غلاف نمى کنم تا که ‏غاصبان حقوق ملتم ‏را به جاى خود ننشانم !» « اى ملت عزيز و اى سربازان فداکار من ‏‏! بياوريد آخرين هستى خود را براى نجات وطن ، بيائيد تا که ‏سرهاى پر غيرت خود را براى خلاصى وطن فدا سازيم !»( فیض محمدکاتب،سراج التواریخ،جلد۴بخش سوم،ص ۶۶۹ ، اعلامیه اشتهار امیرامان ‏الله خان)

ملت با شهامت افغان هم اين ندای بر حق امير جوان افغان را لبيک گفت و با ريختن خون‌های پاک خويش گوهرآزادی و استقلال را برای وطن خود از کام استعمار انگليس بدست آوردند.

 

از نظرشاه امان الله غازی  دوچیز برای مردم افغانستان بسیار پر اهمیت بود:

 

 اول- استقلال کشور،

دوم کسب علم ودانش.

 

این نیات نیک شاه غازی را میتوان از نطق تاریخی شان هنگام اعلام رسمی روز استقلال افغانستان در۲۸ اسد ۱۲۹۸(۱۸ اگست ۱۹۱۹)  در قصر زرافشان کابل باوضوح دریافت که خطاب به حضار گفت:

“اى ملت مصمم من!شما شاید بخاطر داشته باشید که من در آغاز سلطنت خود تاج پادشاهى شما را بدلیل استقلال و آزادى خارجى وداخلى افغانستان بسر گذاشتم…من شکر خداوند را بجا مى آورم که امروز به هدف خود رسیدم، و امروز حکومت هاى ترکیه، آلمان، برتانیه، روسیه، اتریش و بخارا استقلال کامل ما را به رسمیت شناخته اند، و من این همه مؤفقیت را به شما تبریک میگویم.(تحسین و شادى حاضرین : زنده باد شاه)

درعین حال، به نمایندگى از ملتم از تمام قدرت هاى بزرگى که استقلال افغانستان را به رسمیت شناخته اند تشکرمیکنم. بعد ازین ما با کشورهاى روابط دوستانه خواهیم داشت که در امور تجارتى و سیاسى با ما کمک کنند. در واقع کشورهاى همسایه باید به دوستى ما فخر کنند، چون افغانستان یک کشور شجاع و نیرومند است.

در وقت تصمیم تأمین استقلال من آنقدر راسخ بودم که در صورت ناکامى ازین بیشتر خواهان زنده ماندن نمي بودم.در قدم اول من زندگى ام را در مقابل دشمن براى حصول استقلال شما فدا میکردم. اگر ناکام مي شدم، باز هم از تصمیم خود نگشته، خودم را مي کشتم، اما زندگى تحت حمایت کشور دیگرى را قبول نمي کردم. اگر شما مردم از من پشتیبانى نمي کردید، و با شجاعت کار خود را به پیش نمي بردید، من به مقصدم کامیاب نمي شدم و بیش ازین زندگى را بر خود حرام مي دانستم. لذا شما به من زندگى نوى را داده اید و من به شما برادران اطمینان مي دهم که من باز هم به خاطر شما زندگى خود را فدا خواهم کرد.

شاه افزود: اگرچه عمر من کمتر از شماست، اما به شما یک مشورۀ پدرانه مي دهم که براى خدا باید براى آموزش علم تلاش کنید. شما باید اطفال خود را به مکتب بفرستید، شما باید از آنها جدا شده، آنان را براى آموزش تعلیم به کشور هاى خارجى بفرستید، تا با کسب علم شاید بتوانند قابلیت خدمت به کشور عزیز شما را پیدا نموده و نام شما را در تأریخ جهان زنده نگهدارند. اى ملت! به خاطر وطن و به خاطر خدا در کسب علم تلاش کنید، زیرا تنها از طریق علم است که مي توان به کامیابى هاى دینى و دنیوى دست یافت.” یک شخص بى علم نمي تواند خدا را بشناسد. ” (مقاله۲۸ اسد روز استرداد استقلال کشور،درآرشیف مقالاتم درافغان جرمن آنلاین،۱۷/ اګست ۲۰۱۷)

 

اعليحضرت غازی‌امان‌ الله‌خان با وجود آنکه همراهی و همکاری کشورهای بزرگ جهان را با خود نداشت و رجال کار فهم و مجرب در کشور نيز اندک بودند، پس از حصول استقلال برنامه‌های اصلاحی فراوانی برای تعالی وخوشبختی جامعه افغان طرح کرد و برخی را در محل اجرا گذاشت. در عين حال آشکارا قبايل سرحدی را در مبارزه با انگليس‌ها تشويق و حمايت ميکرد. همين مساله انگليس‌ها را واداشت تا بر ضد اميرافغان دست به تحريکات و تفتين بزنند. انگليس‌ها که بخوبی با  خصوصيات مذهبی وروحیات ملی افغانها آشنايی داشتند، با کاربرد سلاح تبليغ و توطئه بر ضد شاه ‌امان‌الله ‌خان، بزودی ذهنيت مردم را عليه او تغيير دادند چنانکه  درمدت ده سال حکومت  او دوبار مردم را علیه او بشورش واداشتند.بار اول در 1924 شورش خوست برهبری ملالی لنگ را براه اندختند وباردوم در 1928 با سازمان دادن شورشی در شینوار ننگرهار و در منطقه شمالی برهبری دزد مشهوری معروف به بچه سقا  که مصروف رهزنی و قطاع‌الطريقی بود، چنان عرصه را بر او تنگ ساختند که مجبور شد از آن همه پلان‌های اصلاحی خود چشم پوشد و راهی ديار غربت شود. اين حادثه قبل از همه، قوت تفتين استعمار انگليس و اثر بخشی آن را بر مردم ساده‌ دل افغان آشکار ميسازد.

 

امتناع شاه از کمک رضاشاه پهلوی واتحادشوروی برای اعاده سلطنتش:

آقای داودمومند از قول بابا عبدالعزیز یکی از مشروطه خواهان دوم و مدیر جریدۀ طلوع افغان قندهار در بارۀ شاه امان الله سخنانی را نقل میکند که برای بسیاری از ما تا کنون تازه است. نویسنده آن سخنان را چنین روایت میکند:

« جناب محمد رسول خان پشتون و علامه حبیبی، از زبان بابا عبدالعزیزخان الکوزی کندهاری شنیده بودند که: غازی امان الله در زمستان سال1308 شمسی کابل را ترک و به صوب کندهار حرکت نمود. در فرصتی که که ایشان در کندهار تشریف داشتند، در میدان هوایی کندهار متصل ( منزل باغ ) یک طیاره نشست و از آن یک آدم قد بلند که لباس جنرالی در تن داشت فرود آمده و برای ملاقات غازی امان الله شتافت، موصوف مدتی آنجا بود و بعدأ عزیمت نمود. ما نفهمیدیم که او کی بود و برای کدام هدف آمده بود. از طرف شام روز مذکور، غازی امان الله، مشران قومی، معززین،علما و مشایخ کندهار را دعوت نمود، که من هم در آنجا حضور داشتم.

پادشاه فرمود که امروز پیغامی را از طرف رضا شاه پهلوی، پادشاه دولت ایران توسط یکی از جنرالانش دریافت داشتم، درین پیغام ذکر شده بود که دولت ایران و شخص پادشاه ایران برای استرداد تاج و تخت شاهی مجدد من، برای هرگونه مساعدت آماده میباشد.

اما من شما هموطنان عزیز را مطلع میسازم که جواب من به شاه و دولت ایران چه بود؟

غازی امان الله ادامه دادند که من از پیغام همدردی و هرگونه آمادگی شاه ایران، برای اعاده قدرت خود تشکر نمودم و برای شان خاطر نشان ساختم که این مشکل، مشکل ذات البینی خود ماست، لذا من هرگونه مساعدت کشور بیگانه را در زمینه رد میکنم. توقع من از شاه و دولت ایران هم همین است که از مداخله در امور داخلی ما جداً اجتناب ورزند.

غازی امان الله فرمود: دلیل پذیرفتن مقام سلطنت از طرف من هم همین بود که مداخله دست های کشور های خارجی را کوتاه سازم. نه فرنگی را گذاشتم و نه دیگران را. همچو چیزی را من در حیات خود متقبل شده نمیتوانم. خداوند همچو روزی را در حیاتم نشان ندهد که شاهد دیدار دست اندازی بیگانگان در کشورم باشم، اگر چنین میشود مرگ خود را از خداند می طلبم.

من چطور پذیرفته میتوانم که برای سلطنت خود، معاونت بیگانگان را تقاضا نمایم و دست های ایشان بدامن ملت آزادی خواه و غازی مشرب شما، دراز گردد.

شخصی بنام احمد شاه خان مشهور به « مارشال » که در دوره امانی تحصیلات خود را در خارج انجام داده بود و بعداً مدیر تلگراف ولایت کندهار بود روایت میکند که : من یک روز با سرعت تیلگرام غلام نبی خان چرخی را به اعلیحضرت امان الله خان رساندم، غلام نبی خان در آن تیلگرام عنوانی پادشاه نوشته بود که از کندهار خارج نشوید، ما مزار را اشغال و سید حسین کلکانی فرار نمود(  18 ثور 1308 ) دولت شوروی با ما وعده مساعدت دو کندک عسکر خود را نموده است.

این اطلاع بالای امان الله خان یک تأثیر بسیار ناگوار نمود و با درد و تألم گفت که: به غلام نبی خان پیغام بفرست و برایش بگو که اگر درین معضله خون یک نفر افغان ریخته شود آن را قبول نداشته و از پادشاهی خود میگذرم. »

     داودمومند می افزاید :«فکر نمیکنم که در تاریخ جهان، هیچ رهبری و هیچ زعیم و قایدی، برای اکتساب اقتدار مجدد، از همچو علو نفس، عالی جنابی و بی پروایی و بزرگی روح و بزرگ منشی مثال مماثلی از امتناع غازی امان الله، از خود به یادگار گذاشته باشد. »(رک:امتناع وطنپرستانه غازی امان الله از مساعدت نظامی دولت ایران و دولت بلشویک شوروی، افغان جرمن آنلاین،03.08.2020)

 

خوشبختانه زمان نمی‌ايستد و هر چه باشد،میگذرد، اگر قدرت با ظلم و سفاکی و خون‌آشامی همراه باشد و اگر با عدالت و مردم دوستی ،وخدمت به انسان جامعه توام باشد باز هم ميگذرد و نوبت بديگر ميرسد و از ديگری به ديگری. فقط آنچه از مردان بزرگ و رهبران جامعه بجا ميماند، کارکردهای آنانست که درس‌های تاريخ ميگردند و آيندگان بر عاملين آن کارکردها يا آفرين ميگویند و يا نفرين ميفرستند.

بدینسان  این باور درذهن ما زنده واحیا میگردد که در میان رهبران سیاسی افغانستان،از نادرشاه تا ظاهرشاه، واز رؤسای جمهور مورد حمایت شوروی تا رؤسای جمهور تنظیمها ورئیس جمهورانتخابی مورد حمایت غرب،  چهره ای را سراغ نداریم که دارای چنان جذبۀ ملی و مقام ارجمندی مثل  شاه امان الله غازی باشد که پس ازسقوطش،اکثریت مردم افسوس او را بخورند وبخاطر بازگشت واعادۀ قدرت به او حاضر به دادن سرو جان ومال خود شوند. چنانکه مردم وردک وهزاره وقندهار ووزیستان مدت هفت ماه از سروجان خود برای اعادۀ سلطنتش گذشتند. ما مردمی که سن شان از 60 بالاتراست به خاطر رهبران سیاسی دیگر، حتی شاهد یک مظاهرۀ خشک خیابانی هم  نبوده ایم تا چی رسد به دادن قربانی سر و مال خود. ازاین جامیتوان به مقام شامخ شاه امان الله غازی پی برد و مقام ومنزلتش را  گرامی شمرد.

روان شاه امان الله رهبرمردم دوست  افغانستان شاد باد!

          7/ 8/ 2025

   پایان

جنگ استقلال برای استقلال سیاسی افغانستان

 

د دعوت رسنیز مرکز ملاتړ وکړئ
له موږ سره د مرستې همدا وخت دی. هره مرسته، که لږه وي یا ډیره، زموږ رسنیز کارونه او هڅې پیاوړی کوي، زموږ راتلونکی ساتي او زموږ د لا ښه خدمت زمینه برابروي. د دعوت رسنیز مرکز سره د لږ تر لږه $/10 ډالر یا په ډیرې مرستې کولو ملاتړ وکړئ. دا ستاسو یوازې یوه دقیقه وخت نیسي. او هم کولی شئ هره میاشت له موږ سره منظمه مرسته وکړئ. مننه

DNB Bank AC # 0530 2294668 :د دعوت بانکي پته 
 NO15 0530 2294 668: له ناروې بهر د نړیوالو تادیاتو حساب
Vipps: #557320 : د ویپس شمېره 

  Donate Here