جنگ استقلال برای استقلال سیاسی افغانستان

جنگ استقلال برای استقلال سیاسی  افغانستان

براه افتاده بود نه برای استرداد سرزمینهای قبایلی

دراین روزها که مصادف با گرامیداشت استرداد استقلال افغانستان است؛ دربعضی نوشته های هموطنان ما از استقلال افغانستان بحیث استقلال نیمه یاد شده ودلیل می آورند  که   استقلال افغانستان خارج از سرزمین های آنسوی خط دیورند، استقلال کامل نیست وشاه امان الله مسولیت داشت تا انګلیس را وادار به استرداد  آن سرزمینها میکرد.

شک کردن بروطن پرستی غازی امان الله خان  درواقع  شک کردن براستقلال افغانستان  است. اگر از مرکب غرور خشک افغانی فرود آییم، بایداعتراف کنیم  که درجنګ استقلال نیروهای جانب افغانی در دوجبهه جنګ  شکست خوردند وتنها درجبهه جنوبی آنهم با فداکاری وجانبازی مردم وزیرستان انګلیسها مجبورشدند از مواضع خود  عقب نشینی کنند. چونکه پیروزی مردم وزیرستان  برمواضع انگلیس خطر شورش مسلمانان هند را دامن میزد از این سبب انگلیسها درخواست متارکهٔ جنګ را به جانب افغانی پیش نمودند وافغانستان نیز   بنابر شکست قوای خود درجبهه جلال آباد وجبهه قندهار  متارکه راقبول کرد وهیتی  را جهت مذاکرات  تحت ریاست وزیرداخله علی احمدخان که به زبانهای انگلیسی واردو تسلط کامل داشت به راولپندی فرستاد. با تمام کوشش وچانه زنی از سوی هیات افغانی بالاخره انگلیس حاضر به قبول استقلال سیاسی افغانستان شد. ولی حاضر نشد از  مناطق قبایلی آنسوی خط دیورند که بخاطر حفظ سرحدات هندوستان  اهمیت زیادی داشت دست بکشد.

باید بخاطر داشت که جنگ سوم افغان وانگلیس بخاطر استقلال سیاسی همان افغانستان-ی براه افتاده بود که امیرعبدالرحمن خان و امیرحبیب الله خان وامیرامان الله خان برآن حګومت میکردند نه برای  استرداد سرزمین های آنسوی خط تحمیلی دیورند. وانگلیسها هم استقلال همان افغانستان زیرفرمان امان الله خان را پذیرفتند،  ولی امان الله خان غازی ومحمودطرزی هرگز از داعیه مناطق آنسوی خط  دست نگرفتند وتلاش ورزیدند تا از راه مذاکرات سیاسی انگلیس را وادار سازند تا خاک های از دست رفته را دوباره به افغانستان واگذارد ولی انگلیس  هیچ وقت حاضرنشد مناطق قبایلی را دوباره به افغانستان مستردکند.

برای الحاق مناطق قبایلی فقط یک راه برای  افغانستان باقی مانده بود و آن راه آغاز یک جنګ دیګر برای تصرف سرزمینهای قبایلی، اما آیا افغانستان توان راه اندازی یک جنګ دیګر با انګلیس را داشت؟ نه خیر.

 افغانستان نه به لحاظ نظامی و نه به لحاظ اقتصادی  توان راه اندازی یک جنگ دیگر با انگلیس را نداشت. درسال ۱۳۰۳ ش براثرتوطیه ها انګلیس شورشی باهمدستی روحانیون وابسته به انګلیس در خوست بر‌پا شد که کمراقتصاد افغانستان را شکست ودولت مجبورشد تعداد اردوی افغانستان را براثر اقتصادخراب به نیم کاهش دهد  و همین کاهش اردو سبب سقوط رژیم درسالهای بعدگردید.

حتی بعداز دورهٔ امانی هم  نه درعهد نادرخان ونه درعهد ظاهرشاه ونه درعهد جمهوری داودخان و نه هم در عهدحاکمیت حزب دموکراتیک خلق ونه در دوره ۲۰ سال حضور امریکا وناتو افغانستان چنین توانایی را نیافت تا از راه جنګ  یا میراث خورانګلیس (پاکستان) مناطق آنسوی خط دیورند را دوباره به افغانستان برګرداند.

متاسفانه  تمام سزمینهای که از امپراتوری احمدشاه  درانی  جدا شده اند مثل: خراسان،  بلوچستان، سیستان، کشمیر، پشاور ودیره جات وپنجده و غیره همگی براثر ضعف نظامی  واقتصادی دولت های افغانستان از سوی همسایه های به مراتب قوی تر از افغانستان جدا شده  اند.

حتی زمانی که افغانستان در سایه  حضورامریکا صاحب  ۳۵۰ هزار نیروی نظامی وامنیتی شده بود بازهم  نتوانست  جلو تخطی پاکستان را درنصب سیم خاردار  که  از ۲۰ تا ۳۰ کیلومتر از نقطهٔ صفری خط دیورند بداخل خاک ما کشید بگیرد. با یک حساب سرانگشتی پاکستان در طول ۲۶۰۰ کیلومتر خط دیورند درحدود ۶۵ هزارکیلومترمربع خاک افغانستان را   اشغال کرد،  ولی ما مردآن نشدیم تا جلو تجاوز پاکستان را بگیریم  اما  درنوشته های خود از روی احساسات  خالی ازقضاوت سالم  تاریخی بر شاه امان الله  که سلطنت خود را برسر حمایت های بیدریغ خود از قبایل آنسوی خط از دست داد انتقادمیکنیم بدون اینکه شرایط وامکانات آن زمان را درنظر بگیریم.

پایان۳/ ۸/ ۲۰۲۵

 استدراک:

 این کامنت خوب را لمبه رنگیز در پای مقاله ام گذاشته است که آنرا بادوستان شریک میکنم:

🟥 جنگ سوم افغان–انگلیس در ۱۹۱۹ تلاشی برای استرداد استقلال سیاسی افغانستان بود، نه عملیات بازپس‌گیری مناطق قبایلی آن‌سوی دیورند.

امان‌الله خان با درایت سیاسی، در شرایطی که قوای نظامی افغانستان عجالتاً موفقیت چشمگیری نداشتند ، با بهره‌گیری از فشار افکار عمومی هند و ضعف موقت بریتانیا، استقلال را به‌ دست آورد.

انگلیس هرگز حاضر نبود مناطق قبایلی را که عمق استراتژیک هند تلقی می‌شد، رها کند.

غازی امان‌الله و طرزی، هرچند از داعیه دیورند دست نکشیدند، اما می‌دانستند که تحقق آن، نیازمند قدرتی فراتر از آرمان‌گرایی است.

حتی پس از او، هیچ دولتی نتوانست با وجود شعارهای پرطمطراق، قدم مؤثری در این مسیر بردارد.

در این میان، انتقاد از امان‌الله خان، بدون فهم واقعیات تاریخی و توازن قدرت آن عصر، نادیده‌گرفتن بزرگ‌ ترین دستاورد سیاسی معاصر افغانستان است: بازیابی استقلال، در جهانی تقسیم‌ شده میان امپراتوری‌ ها.(لمبه رنگریز ۳ اگست ۲۰۲۵)

د خلیل‌الله خلیلي د خیانت پیغام افشاء: د ایران له شاه څخه د افغانستان پر ضد د یرغل غوښتنه

د دعوت رسنیز مرکز ملاتړ وکړئ
له موږ سره د مرستې همدا وخت دی. هره مرسته، که لږه وي یا ډیره، زموږ رسنیز کارونه او هڅې پیاوړی کوي، زموږ راتلونکی ساتي او زموږ د لا ښه خدمت زمینه برابروي. د دعوت رسنیز مرکز سره د لږ تر لږه $/10 ډالر یا په ډیرې مرستې کولو ملاتړ وکړئ. دا ستاسو یوازې یوه دقیقه وخت نیسي. او هم کولی شئ هره میاشت له موږ سره منظمه مرسته وکړئ. مننه

DNB Bank AC # 0530 2294668 :د دعوت بانکي پته 
 NO15 0530 2294 668: له ناروې بهر د نړیوالو تادیاتو حساب
Vipps: #557320 : د ویپس شمېره 

  Donate Here