د پورتنی عنوان لاندی د هیواد یو پیاوړی علمی شخصیت ښاغلی داکټر محمد حلیم تنویر صاحب هغه کره لیکنه ده چی نوموړی د ۱۸۸۵ م کال د دسمبر په میاشت کی د وزیر محمد ګل مومند بابا د تولد د ورځی په مناسبت کړی وه.
دا لیکنه څو ورځی دمخه د یوه محترم دوست لخوا ماته راولیږل شوه چی د هغه کتاب برخه وګرځی چی د لوی مومند بابا د شخصیت په مورد کی د اتمام پړاو ته رسیدلی ده.
د و یاړاو افتخار ځای دی چی د پښتنو سترو پوهانو لکه علامه حبیبی صاحب، علامه رشاد صاحب، پوهاند رشتین صاحب، استاد امیر حمزه شینواری صاحب او نورو سیاسی او ټولنیزو شخصیتونو په لړکی، د ملی تفکر خاوند، دری ژبی پوه او د فضیلت ستوری، ډاکتر صاحب حلیم تنویرهم د مومند بابا د سترملی شخصیت په مورد کی حق لیدونکی او حق ویونکی لیکنه کړی ده، په داسی حال کی چی ځینی بی شعوره، بی پښتوګۍ، بیړا، اجړا او بړوا، صرف په نژادی لحاظ پښتانه، د ستمی، سقاوی او پښتو، پښتونولی او پښتون دشمنو ذواتو او ډلو په څیر د بابا په مورد کی، د ناروا اتهاماتو په سوټو شخوند وی.
خوشحال بابا فرمایی:
ځینی څه لویی دعوی لرم په زړه کی
ولی څه کړم چی پښتون واړه بی ننګ دی
داکټر صاحب تنویر لیکی:
امروز28 جدی 1263 ش، مصادف با 17 دسمبر1885 م سالروز136 مین تولد یکی از قهرمانان ملی فرهنگ مملکت محمد گل خان مومند است.
وی را میتوان درتاریخ معاصر کشور نماد و سمبل وحدت ملی افغانستان در حوزه های سیاسی، نظامی و فرهنگی افغنستان دانست.
وی یکی از ریفورمیست های فرهنگ و ادارۀ مملکت در دورۀ بعد از استقلال شمرده میشود.
وزیر محمد گل خان مومند در کنار امور حربی و اداری گام های بلندی در توسعۀ زبان پښتو و دری برداشته است، کتاب فرهنگ لغت شان به نام (سیند) به پښتو و دری موید این حقیقت است.
جناب مومند، پس از تحصیلات حربی و عسکری جهت تحصیلات عالی به ترکیه رفت و بعد از فراغت تحصیل در دورۀ امانی به حیث قوماندان گارد شاهی و سپس لوی درستیز و رئیس پوهنتون در وزارت حربیه افغانستان ایفاء وظایف نموده است.
محمد گل خان مومند در تلاش های سیاسی که در افغانستان بعد از حصول استرداد استقلال برای به به رسمیت شناختن رژیم جدید و انقلابی و مترقی امانی صورت گرفت، از طرف شخص غازی امان الله عضو هیئتی تعیین گردید که تحت ریاست ولی خان دروازی به کشورهای مختلف سفر نمود.
بعد از سقوط رژیم امانی توسط شورش مدنیت سوز بچۀ سقو، محمد گل مومند تحت قوماندانی اعلای سپه سالار نادرخان، دردستۀ سوم حربی از جبهۀ شرقی توانست در ردیف قهرمانان ملی، کابل و افغانستان را از شر سقاوی های مدنیت سوز نجات بدهد.
در دورۀ سلطنت غازی محمد نادر شاه، محمد گل مومند به حیث وزیر داخله مقرر شده و مدت سه سال در ولایات کاپیسا، پروان، قندهار و فراه به شکل دورانی و نظارتی در تطبیق ریفورم های اجتماعی دورۀ محمد نادر شاه ایفاء وظایف نمود و سپس مدت پنج سال در ولایات بدخشان، مزار شریف و میمنه در عهد سلطنت محمد ظاهر شاه وظایف اداری را به عهده داشت.
یکی از خدمات بزرگ و برازنده اش در سمت شمال، اسکان پشتون های بی بضاعت و بی زمین بود، که نه تنها از نظر اقتصادی هم برای مزروع ساختن زمین های بایر و لامزروع و هم از نظر اختلاط و معرفی فرهنگی و تاریخی اقوام با همدگر، گام بس بزرگ و سترگ در راه تفاهم و وحدت ملی شمرده میشود.
از نظرعلمی و ادبی محمد گل خان مومند، نویسنده، شاعر و خطیب توانا بود.
کارهای مهم تعلیمی و فرهنگی وی به حیث بنیان گذار در قسمت انکشاف، غناء، علمی و رسمی ساختن زبان ملی پښتو، به مثابه دینامیزم و تحرک نهضت این زبان به حساب میرود.
کار های اساسی ادبی و اهتمام وی در زمینه زبان ملی پښتو مشهود بود، به همین دلیل است که وی چندین گلچین یا کتاب در قسمت گرامر و دستور و فرهنگ لغت به زبان پښتو مانند «پښتو سیند» اولین فرهنگ لغت پښتو و روش زبان پښتو (دستور زبان پښتو) گرد آوری کرده که اثر مهم گرامری در ادبیات خط زبان پښتوست و فعالیت های دیگرعلمی و ادبی یی را نیز انجام دادند.
وی برای اولین بار پس از یک سال به قدرت رسیدنش، انجمن ادبی پښتو را در کندهار تأسیس نمود که بعدا در کابل به نام (پښتوټولنه) مسماء گردید و محمد عثمان خان بارکزی را به سمت رئیس انجمن منصوب کرد، که وی آن را گامی بزرگ فرهنگی خواند.
در واقعیت امر محمد گل مومند بعد ازعلامه محمود طرزی دومین شخصیتی بود که مسئلۀ زبان پښتو را در ساحۀ سیاست داخلی مملکت طرح کرد و موفقیت های شایانی بدست آورد چناکه او خطاب د «پښتو بابا» را در حلقه ادبی زبان پښتو در هردو طررف خط استعماری دیورند بدست آورد.
کتاب نثر (د کابل سفرنامه) استاد امیر حمزه شینواری که حدود 75 سال قبل بدست نشر سپرده شد، مؤید ادعای فوق الذکر است.
در دورۀ مسؤلیت وی به حیث وزیر داخله، مسئله اسکان و علفچر های کوچی ها یکی از مسایل عمده اجتماعی افغانستان بود که در سراسر مملکت تعمیم یافت.
وی یکی از قهرمانان نجات افغانستان از دورۀ مدنیت سوز سقاوی بود.
محمد گل خان مومند مبتنی بر اختلاف با پالسی دولت از وظیفۀ خود استعفی داد و بقیه حیات خود را مانند اسلافش به شکل کوچی گری سپری نمود.
یادش گرامی و جاویدان باد.
د دعوت رسنیز مرکز ملاتړ وکړئ
له موږ سره د مرستې همدا وخت دی. هره مرسته، که لږه وي یا ډیره، زموږ رسنیز کارونه او هڅې پیاوړی کوي، زموږ راتلونکی ساتي او زموږ د لا ښه خدمت زمینه برابروي. د دعوت رسنیز مرکز سره د لږ تر لږه $/10 ډالر یا په ډیرې مرستې کولو ملاتړ وکړئ. دا ستاسو یوازې یوه دقیقه وخت نیسي. او هم کولی شئ هره میاشت له موږ سره منظمه مرسته وکړئ. مننه
DNB Bank AC # 0530 2294668 :د دعوت بانکي پته
NO15 0530 2294 668: له ناروې بهر د نړیوالو تادیاتو حساب
Vipps: #557320 : د ویپس شمېره
د دعوت رسنیز مرکز ملاتړ وکړئ
له موږ سره د مرستې همدا وخت دی. هره مرسته، که لږه وي یا ډیره، زموږ رسنیز کارونه او هڅې پیاوړی کوي، زموږ راتلونکی ساتي او زموږ د لا ښه خدمت زمینه برابروي. د دعوت رسنیز مرکز سره د لږ تر لږه $/10 ډالر یا په ډیرې مرستې کولو ملاتړ وکړئ. دا ستاسو یوازې یوه دقیقه وخت نیسي. او هم کولی شئ هره میاشت له موږ سره منظمه مرسته وکړئ. مننه
د دعوت بانکي پتهDNB Bank AC # 0530 2294668 :
له ناروې بهر د نړیوالو تادیاتو حساب: NO15 0530 2294 668
د ویپس شمېره Vipps: #557320 :
Support Dawat Media Center
If there were ever a time to join us, it is now. Every contribution, however big or small, powers our journalism and sustains our future. Support the Dawat Media Center from as little as $/€10 – it only takes a minute. If you can, please consider supporting us with a regular amount each month. Thank you
DNB Bank AC # 0530 2294668
Account for international payments: NO15 0530 2294 668
Vipps: #557320
Comments are closed.