پیامدهای سفر مشاور امنیت ملی به عربستان سعودی /نصیر احمد تره‌کی

محمد حنیف اتمر، مشاور امنیت ملی که بازوی راست ریاست جمهوری کشور محسوب می‌گردد، به دعوت رسمی محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، به ریاض رفته است. ظاهراْ در این سفر آقای اتمر با مقامات عربستان سعودی در خصوص روند صلح با طالبان، امنیت و توسعه‌ی اقتصادی صحبت نمایند؛ اما چنین به نظر می‌رسد که آجندای اصلی سفر او به عربستان سعودی به خاطر کشانیدن پای طالبان به میز مذاکره است. نقش آقای اتمر در توافقات صلح دولت افغانستان با حزب اسلامی افغانستان برجسته بود. ایشان ثابت ساخته‌اند که از مهارت ویژه در حل منازعات برخورداراند و توان دیالوگ سازنده در روند مذاکرات را دارند.

عربستان سعودی در حلقه‌ی دوم سیاست خارجی رییس جمهور اشرف غنی قرار دارد. در این حلقه سایر کشورهای اسلامی جا داشته که از اولویت‌های جدی رییس جمهور به شمار می‌رود. ایشان معتقداند که روندهای توسعه، صلح و ثبات افغانستان نیاز جدی به همکاری متقابل با کشورهای اسلامی به خصوص، عربستان سعودی، ایران، پاکستان، امارات متحده عربی و در یک گام دورتر، قطر و مصر دارد.

دولت وحدت ملی به خاطر آوردن صلح و کشاندن پای طالبان به میز مذاکره تلاش‌های بیشتری را روی دست گرفته است. رییس جمهوری کشور از چندین جبهه فشارها بر حامیان طالب را بیشتر ساخته است. در گام نخست اقناع دولت و مردم امریکا در خصوص اینکه پاکستان از طالبان حمایت می‌کند، ثانیاً فشار نظامی بر منابع درآمدی طالبان به شمول فابریکه‌های مواد مخدر و هدف قرار دادن مواضع مستحکم آنها در نقاط مختلف کشور، ثالثاً سفرهای مشاور امنیت ملی کشور به فدراتیف روسیه و کشورهای آسیای میانه به خاطر استحکام روابط دولت با دولت جهت قطع حمایت سیاسی از طالبان و در نهایت، وادار ساختن حامیان اقتصادی طالبان که گفته می‌شود اکثراً افراد ثروتمندی‌اند که در کشورهای خلیج و عربستان سعودی برای طالبان پول و امکانات دست و پا می‌کنند. گرچند تمویل طالبان توسط دولت‌های عربی حالتی از ابهام قرار دارد و هیچ مرجع رسمی تا اکنون دولت‌های خلیج را به همکاری مستقیم با طالبان متهم نکرده‌اند؛ اما از قراین چنین بر می‌آید که تلاش‌های فردی به خاطر حمایت طالبان زیر نظر دستگاه‌های استخباراتی کشورهای مذکور صورت می‌گیرد.

روابط دولت با دولت میان عربستان سعودی و افغانستان طی سه سال گذشته گسترش یافته است. دولت افغانستان در خصوص بحران یمن حمایت خویش را از دولت شاهی عربستان سعودی اعلان کرد که مورد استقبال بی‌پیشینه مقامات سعودی قرار گرفت. داکتر اشرف غنی و داکتر عبدالله به عربستان سعودی سفر نمودند و فرصت همکاری‌های متقابل بیشتر گردید. از طرف دیگر، پس از اعلان ستراتیژی جدید اداره‌ی ترامپ در خصوص آسیای جنوبی و افغانستان، تغییرات واضح در موقف عربستان سعودی در مقابل ستیزه جویان طالب در افغانستان به مشاهده می‌رسد. از جمله‌ی سرد شدن روابط ریاض با اسلام آباد.

دعوت از آقای اتمر نیز بیانگر درک مقامات سعودی از تحولات جاری در منطقه و افغانستان است. سفر آقای اتمر به ریاض می‌تواند فرصتی جدیدی در خصوص روند صلح افغانستان با طالبان را نیز فراهم کند. عربستان سعودی به عنوان یکی از حامیان اصلی رژیم طالبان در جریان دهه‌ی ۹۰ میلادی و پس از آن حمایت معنوی آنها از ستیزه جویان طالب می‌تواند بن بست موجود در روند صلح دولت افغانستان را بشکند و از نفوذ قابل ملاحظه‌ای که بر رهبران طالب دارند، به نفع صلح افغانستان استفاده نمایند. ناگفته پیدا است که عربستان سعودی در بدل حمایت و همکاری در روند صلح افغانستان خواست‌های نیز دارد. از جمله تداوم حمایت از عربستان سعودی در بحران یمن و حفظ تعادل در روابط با ایران.

شاید با در نظر داشت منافع علیای کشور، محمد حنیف اتمر بتواند از نفوذ عربستان سعودی بر ستیزه جویان طالب بهره برداری لازم نماید که نزدیکی کابل با ریاض در کوتا مدت سبب خشم تهران گردد؛ اما از جانب دیگر بن‌بست موجود در روند صلح را بشکند. این نکته را نباید نادیده گرفت که ایران نیز اکنون برای تعدادی از رهبران طالب در مناطق مرزی آن کشور با افغانستان پناهگاه امن فراهم نموده و در تمویل، سرپناه، لوژیستیک و در برخی موارد، فراهم سازی اسلحه برای ستیزه جویان طالب همکاری مشهود دارد. در صورت حفظ تعادل در روابط با عربستان سعودی و ایران می‌توانیم موج‌های موجود را به نفع خویش مدیریت کنیم.