تحول فرهنگ سیاسی؛ کلید طلایی وحدت و ثبات ملی در افغانستان (بخش سوم)
نور محمد غفوری
۶. چالشها و راهکارهای تحول فرهنگ سیاسی در افغانستان
تحول فرهنگ سیاسی در افغانستان، همانند هر جامعهٔ در حال گذار، فرایندی پیچیده، تدریجی و چندبعدی است. این تحول نهتنها با موانع ساختاری و تاریخی مواجه است، بلکه از چالشهای فکری، فرهنگی و نهادی نیز تأثیر میپذیرد. شناخت دقیق این چالشها و ارائهٔ راهکارهای واقعگرایانه برای غلبه بر آنها، گام نخست در مسیر نوسازی فرهنگ سیاسی و نهادینهسازی ثبات سیاسی در کشور است.
الف) چالشهای اساسی
- ذهنیت قومی و مذهبی:
تداوم وابستگیهای قومی و مذهبی، یکی از مهمترین موانع شکلگیری فرهنگ سیاسی ملی است. در جامعهای که وفاداری به قوم و یک مذهب خاص بر وفاداری به ملت و قانون برتری دارد، امکان شکلگیری اعتماد متقابل و مشارکت سیاسی گسترده کاهش مییابد. سیاست قومی موجب میشود مشروعیت قدرت از وابستگیهای هویتی ناشی شود، نه از رأی مردم و رضایت عمومی.
- نبود آموزش سیاسی و آگاهی مدنی:
سطح پایین سواد سیاسی و فقدان آموزشهای مدنی، مانع اصلی مشارکت آگاهانهٔ شهروندان در امور عمومی است. بسیاری از مردم از حقوق، مسئولیتها و سازوکارهای نظام سیاسی آگاهی کافی ندارند، در نتیجه در برابر سوءاستفادهٔ نخبگان و تبلیغات گروهی آسیبپذیر میمانند.
- ضعف نهادهای دموکراتیک و مدنی:
نهادهای سیاسی در افغانستان غالباً شکننده، شخصیمحور و وابسته به روابط قدرت هستند. احزاب سیاسی ضعیف، جامعهٔ مدنی محدود، و رسانههای وابسته باعث شدهاند که مشارکت سیاسی شهروندان از مسیرهای نهادمند تحقق نیابد و بیشتر به اشکال مقطعی و واکنشی بروز کند.
- تسلط فرهنگ پدرسالار و انفعال اجتماعی:
در فرهنگ سنتی افغانستان، ساختار خانواده، دین و جامعه بر اساس سلسلهمراتب قدرت شکل گرفته است. این ساختار پدرسالارانه به بازتولید ذهنیت اطاعتپذیر در سیاست منجر میشود و روحیهٔ پرسشگری، انتقاد و مشارکت را تضعیف میکند.
- بیاعتمادی عمومی و تجربههای تلخ سیاسی:
دههها جنگ، بیثباتی، فساد و ناکامی رهبران سیاسی، موجب کاهش شدید اعتماد مردم به حکومت و نهادهای رسمی شده است. بدون بازسازی این اعتماد، هیچ تحول پایداری در فرهنگ سیاسی امکانپذیر نیست.
ب) راهکارهای تحول
- آموزش و پرورش سیاسی از سطوح ابتدایی:
آموزش مفاهیم حقوق شهروندی، قانونگرایی، مدارا، و مسئولیت اجتماعی در نظام آموزشی کشور باید نهادینه گردد. مدارس، مکاتب و پوهنتونها میتوانند نقش محوری در پرورش نسلی آگاه، منتقد و مشارکتجو ایفا کنند.
- تقویت نهادهای دموکراتیک و جامعهٔ مدنی:
توسعهٔ احزاب سیاسی، رسانههای مستقل، شوراهای محلی و سازمانهای مردمنهاد میتواند زمینهٔ مشارکت مؤثر و نهادینهٔ شهروندان را فراهم سازد. جامعهٔ مدنی فعال، بهترین بستر برای ترویج فرهنگ مسئولیتپذیری و نظارت بر قدرت است.
- اصلاح ساختار سیاسی و شفافیت حکومتی:
شفافیت در تصمیمگیری، مبارزه با فساد، و توزیع عادلانهٔ منابع، پایههای اعتماد عمومی را تقویت میکند. نظام سیاسی باید بهگونهای بازسازی شود که مردم نقش خویش را در ادارهٔ امور کشور ملموس و مؤثر احساس کنند.
- ترویج گفتمان ملی و ارزشهای وحدتگرا:
نخبگان سیاسی، فرهنگی و دینی باید از طریق رسانهها، آموزش و گفتوگوهای اجتماعی، ارزشهایی چون وحدت ملی، احترام متقابل، عدالت و مشارکت را جایگزین گفتمانهای قوممحور و تبعیضآمیز سازند.
- توانمندسازی زنان و جوانان در عرصهٔ سیاسی:
مشارکت زنان و جوانان در تصمیمگیریهای سیاسی میتواند فرهنگ سنتی و انحصاری سیاست را به فرهنگ مشارکتی و پویا تبدیل کند. این دو قشر بیشترین ظرفیت را برای نوسازی اجتماعی و فکری دارند.
- الگوسازی از رهبران مسئول و قانونمدار:
تغییر فرهنگ سیاسی نیازمند رهبرانی است که در گفتار و کردار، ارزشهای صداقت، عدالت، قانونگرایی و خدمت عمومی را به نمایش بگذارند. رفتار نخبگان سیاسی میتواند الهامبخش تحول در نگرش مردم باشد.
تحول فرهنگ سیاسی در افغانستان فرایندی تدریجی و چندنسلی است که به ترکیب آگاهی، نهادسازی و ارادهٔ سیاسی نیاز دارد. هرچند موانع فراواناند، اما با برنامهریزی منسجم، آموزش همگانی، تقویت اعتماد ملی و مشارکت شهروندان، میتوان افغانستان را از فرهنگ سیاسی تابع و سنتی بهسوی فرهنگی مشارکتی، مدنی و قانونمدار سوق داد. چنین تحولی، زیربنای واقعی وحدت ملی و ثبات پایدار خواهد بود.
(باقی دارد)
تحول فرهنگ سیاسی؛ کلید طلایی وحدت و ثبات ملی در افغانستان (بخش دوم)
د دعوت رسنیز مرکز ملاتړ وکړئ
له موږ سره د مرستې همدا وخت دی. هره مرسته، که لږه وي یا ډیره، زموږ رسنیز کارونه او هڅې پیاوړی کوي، زموږ راتلونکی ساتي او زموږ د لا ښه خدمت زمینه برابروي. د دعوت رسنیز مرکز سره د لږ تر لږه $/10 ډالر یا په ډیرې مرستې کولو ملاتړ وکړئ. دا ستاسو یوازې یوه دقیقه وخت نیسي. او هم کولی شئ هره میاشت له موږ سره منظمه مرسته وکړئ. مننه
DNB Bank AC # 0530 2294668 :د دعوت بانکي پته
NO15 0530 2294 668: له ناروې بهر د نړیوالو تادیاتو حساب
Vipps: #557320 : د ویپس شمېره
د دعوت رسنیز مرکز ملاتړ وکړئ
له موږ سره د مرستې همدا وخت دی. هره مرسته، که لږه وي یا ډیره، زموږ رسنیز کارونه او هڅې پیاوړی کوي، زموږ راتلونکی ساتي او زموږ د لا ښه خدمت زمینه برابروي. د دعوت رسنیز مرکز سره د لږ تر لږه $/10 ډالر یا په ډیرې مرستې کولو ملاتړ وکړئ. دا ستاسو یوازې یوه دقیقه وخت نیسي. او هم کولی شئ هره میاشت له موږ سره منظمه مرسته وکړئ. مننه
د دعوت بانکي پتهDNB Bank AC # 0530 2294668 :
له ناروې بهر د نړیوالو تادیاتو حساب: NO15 0530 2294 668
د ویپس شمېره Vipps: #557320 :
Support Dawat Media Center
If there were ever a time to join us, it is now. Every contribution, however big or small, powers our journalism and sustains our future. Support the Dawat Media Center from as little as $/€10 – it only takes a minute. If you can, please consider supporting us with a regular amount each month. Thank you
DNB Bank AC # 0530 2294668
Account for international payments: NO15 0530 2294 668
Vipps: #557320
Comments are closed.