میرمن عزیزه انوری، چراغ درخشان معارف زن افغان به حق پیوست

ملالی موسی نظام                                                                                                             ۰۲/۰۹/۲۰۱۸

طوریکه در پیام تسلیت اظهار گردید، با تأسف و تألم عمیق اطلاع یافتیم که محترمه میرمن عزیزه انوری یکی از مشعل افروزان معارف و پشتیبانان نهضت زن در افغانستان، در جهان مهاجرت در کلیفورنیای جنوبی به تأریخ دوشنبه 27 ماه آگست، به اثر مریضی ایکه عاید حالشان گردیده بود، در حلقۀ فامیل عزیز به رحمت حق پیوستند. انا لله و انا الیه راجعون!

این ضایعۀ بزرگ ملی معارف کشور و فقدان  فامیلی را از صمیم قلب به هریک، عالیقدر محترمه خانم عالیه پرونتا ، محترمه عایشه معالجی خواهران و فرزندان متوفی اعم از دوست خبره و همکار محترم حمید انوری، محترمه خانم سیما کاظم، محترمه خانم رونا انصاری و محترمه خانم لیلا شیردل که خود را درین غم بزرگشان شریک میدانم، از صمیم قلب تسلیت گفته و از پروردگار متعال جایگاه محترمه خانم عزیزه انوری دوست و استاد بزرگوار و حقدار خویش را در بهشت برین تمنا میدارم.

میرمن عزیز انوری از اولین گروپ نسوانی بودند که با موجودیت برقع و چادری در کشور، پله های تعلیم مکتب و  فاکولتۀ «پوهنخی» جدیدالتأسیس ادبیات و ساینس راپیهم و با مؤفقیت پیموده و برای تربیت بیشمار اولاد اناث افغان در پایتخت، با شکیبایی و حوصله مندی، علی الرغم امکانات محدود و مشکلات فراوان، کمر همت بستند و شاگردان بیشماری به جامعه تقدیم نمودند.

محترمه عزیز انوری در شهر کابل و در یک فامیل معارف پرور متولد گردید و با همراهی چهار خواهر دیگر و دو برادر، مدارج تحصیلات عالی را تا حد لیسانس بسر رسانیدند، طوریکه بعد از فراغت از لیسۀ ملالی از طرف صبح به تدریس در همان لیسه ایفای وظیفه مینمودند و در بعد از ظهر ها منحیث اولین شاگردان، به تحصیل در فاکولتۀ ادبیات و ساینس اشتغال می ورزیدند.

مرحومی نظر به مأموریت های شوهر شان مدتی را به آمریت مکتب نسوان ولایت پروان و تدریس دختران آنجا سپری نمودند که خاطرات خوشی ازین مأموریت داشتند. بعد ازین دوره، در سال 1343 هش – 1964 م به اثر تقرر محترمه صالحه فاروق اعتمادی به آمریت مؤسسۀ نسوان، محترمه عزیزه انوری به عمر 32 سالگی مسئولیت بزرگ ریاست تدریسی و ادارۀ لیسۀ عالی ملالی را عهده دار گردیدند. بعد از سال 1348 هش – 1967 م به حیث معاونِۀ تدریسات مکاتب نسوان در وزارت معارف عز تقرر حاصل نمودند.

بزرگداشت روز ارزشمند معلم در لیسۀ ملالی. از راست به چپ خانم عالیه پرونتا یکی از معلمین لایق آن لیسه، محترمه صالحه فاروق اعتمادی، مدیرۀ وقت لیسه، محترمه خاتول ظاهر عروس اعلیحضرت محمد ظاهر شاه، محترمه شاهدخت بلقیس و محترمه میرمن عزیزه انوری.

از خاطرات بسیار خالصانۀ محترمه عزیزه انوری از محیط و فعالیت های لیسۀ ملالی همین در خور توصیف است که در کتاب «قصاریخ ملالی» که در حقیقت جریان و سلسلِۀ مراتب آغاز تعلیمات نسوان «1» بعد از رکود دورۀ شگوفان و مترقی امانی را با خاطرات خود شاگردان آن لیسۀ عالی بازگو می نماید، ایشان جریانات و چشم دید سالهای متمادی آن مرکز تعلیمی نسوان مملکت را تشریح و توصیف می نمایند. در جایی مینویسند”…نا گفته نباید گذاشت که در دوره های قبلی که خود هم متعلم بودم، با چادری به مکتب میرفتیم که خصوصاً در ماه حمل با باران ها و گل ولای رفت و آمد را بسیار دشوار و طاقت فرسا میساخت. اما ازینکه به تعلیم علاقۀ زیاد داشتیم، به روی خویش نمی آوردیم و به خوشی جانب مکتب روان میشدیم. بعد ها در اثر لطف و مهربانی شاه وقت، این جنجال کم شد که با نبودن چادری، آنروز روز مسرت بخش تأریخی گردید «2» که با تمدن بیشتر در کشور خوشی همه بیشتر گردید”.

محترمه میرمن عزیزه انوری از حسن سلوک و روش نهایت پسنیده، اخلاق حمیده و تواضع برخوردار بودند. اینجانب چه در طول متعلمی در لیسۀ ملالی و چه در جریان دوستی خالصانۀ وی با خواهرم در وطن و چه در سال های مهاجرت در امریکا که از محبت استثنایی و سرشار ایشان «از راه دور» بصورت دایمی مستفید میگردیدم، ذاتاً با تحسین و علاقمندی آن صفات عالی را در وجود شان مشاهده مینمودم. متأسفانه با رحلت چنان دوستی ارجمند، خود نیز تکیه گاه ارزشمندی را از دست دادم. از باور به دور است که در اکثر اعیاد و نوروز با وجود تفاوت وقت، اولتر تیلفون تبریکی و محبت خالصانۀ این انسان بزرگوار به گوشم میرسید که مرا غرق شرمساری و ممنونیت و البته خوشی بیحد مینمود.

محترمه عزیزه انوری با محترمه عالیه پرونتا خواهر شان و عده ای از دوستان هریک خانم نجیبه ابوی و خانم عطیه جوینی در روز های خوش حیات و در دوران صلح و امنیت اعلیحضرت محمد ظاهر شاه.

میرمن عزیزه انوری در کتاب «قصاریخ ملالی» از حضور و دیدار مهمانان خارجی در لیسۀ ملالی که به دعوت وزارت معارف وقت صورت می گرفت، یاد مینمایند و همچنان از مسافرت خودش به پروگرام تجمع مدیران لیسه های فرانسه:” از سفر های خود سفریرا که هم به فرانسه داشتم و به مجلس مدیران مکاتب که در پاریس صورت گرفته بود، اشتراک کردم، خاطره ای خوب دارم چه در آن مجلس که بیشتر از دو صد نفر از مدیران مکاتب خود فرانسه هم اشتراک داشتند، همه خانم های مسن با البسۀ مفشن و آرایش های غلیظ اشتراک داشتند.

بعد از افتتاح کنفرانس اول هریک خود را معرفی میکرد که از کدام شهرو ایالت بوده و چه تعداد شاگردان را اداره مینمودند. منکه در آنوقت جوان ترین و با لباس و آرایش سادۀ مروج وطنم حضور داشتم، همینکه از تعداد 2000 شاگرد لیسۀ ملالی و تعداد همکاران که 200 نفر بودند گفتم، دفعتاً جمیعت به کف زدن شروع نموده و رئیس کنفرانس که یک مرد بود کتابی را خواست که در مورد مکاتب کمکی فرانسه در ممالک رو به انکشاف معلومات میداد، وی از روی کتاب هم معلوماتی را به حضار بیان کرد که با کف زدن ها استقبال گردید”.

یکی از خاطره های درخشانی که از محترمه میرمن عزیزه انوری داشته ام، در حقیقت مسیر تحصیلات مرا تغییر داد که این سطور در کتاب «قصاریخ ملالی» هم بیان گردیده است و گاهی خودشان از آن یاد آور میگردیدند. درین جریان من که شاگرد جوان و بی تجربه ای بودم، با اقدام عاقلانه و نهایت مدبرانه متوجه گردیدم که انسان هایی که به فکر کمک و رهنمونی دیگرانند، در حقیقت چه وجیبۀ ارزشمندی را باور دارند.

محترمه عزیزه انوری مدیرۀ لیسۀ ملالی با محترمه حمیرا حمیدی خانم جارج پامپیدو صدر اعظم فرانسه

بهر حال، برای ادامِۀ تحصیل به توصیۀ دوستان و فامیل شامل پوهنځی اقتصاد شدم و بعد از چند هفته مضامین را برای اهداف تحصیلات خویش نا مناسب تشخیص دادم و باوجودی که مدتی از آغاز سال تحصیلی پوهنتون سپری شده بود، با در خواستی برای پوهنځی حقوق و علوم سیاسی، به دیدار مرحوم پوهاند عثمان خان انوری «که البته نسبتی با محترمه عزیزه جان نداشته اند» رئیس پوهنتون رفتم  و با وعدۀ تعقیب دروس عقب مانده، که شاید به امر وی بتوانم شامل پوهنځی حقوق گردم. ایشان که شخص جدی و دقیق بودند به دلیل آغاز دروس در پوهنتون، درخواست مرا نپذیرفتند و توصیه نمودند که به همان پوهنځی اقتصاد ادامه دهم.

چند روزی نه گذشته بود که میرمن عزیزه انوری که از خواهرم جریان را شنیده بود، تیلفونی پرسید که چه پلانی دارم، توضیح نمودم که یکسال را انتظار می مانم؛ ولی روز دیگر ایشان مرا به لیسِۀ ملالی خواسته و راپوری را که از سه سال اخیر نمرات درسی و نتایج امتحانات من با درخواستی از جانب خود لیسه عنوانی پوهنتون تهیه نموده بود، بدستم داد و باوجود انکار من از دیدار دوبارۀ رئیس پوهنتون، با اصرار مرا روانۀ دفتر پوهاند انوری نمود.

شکرگزار و مفتخرم که چنان کمک معنوی آن شخصیت های والای معارف کشور و استادان خبره را بی مجرا نگذاشته و در بدست آوردن نمرات بالا ترین در پوهنځی حقوق و علوم سیاسی کوشیدم.

در خاتمه یکبار دیگر عمیق ترین تسلیت قلبی خویش را به مناسبت فوت مرحومه میرمن عزیزه انوری، چراغ فروزان معارف افغانستان عزیز، به فامیل معزز شان تقدیم نموده و از بارگاه ایزد متعال برای استاد و دوست بزرگوار و معارف پرور خویش بهشت برین و برای دوستان صبر جمیل تمنا میدارم. روح شان شاد و یاد عزیز شان گرامی باد. آمین، یا رب العلمین.

نوت:

• کتاب قصاریخ ملالی – گرد آورنده خانم نسرین ابوبکر – گروس، محل و تأریخ طبع: ورجینیا، ایالات متحدۀ امریکا جون 1998.
• قصاریخ ملالی صفحۀ 221 – به ارتباط «دورۀ مدیریت عزیزه انوری».

پایان

• میرمن عزیزه انوری،چراغ درخشان معارف زن افغان به حق پیوست

M_nezam_mermon_aziza_anwari_cheragh_moaref_zan.pdf