۲۱ فیر توپ برای امیر حبیب الله خان ، جنگ استقلال و حصول استقلال امان الله خان غازی
با در نظرداشت این که جنگ استقلال و دانش سیاسی ودور اندیشی و روحیه استقلال طلبی امان الله خان غازی و حصول استقلال افغانستان اخیرا مورد سوال قرار گرفته است، در ذیل یک دلیل و نمونه دیگری ازاسناد و احوال از استقلال داخلی وحصول استقلال واقعی برای مطالعه و تحقیق بیشتر عرضه میگردد.
افغانستان پیش از ۱۹۱۹: خودمختاری زیر سایۀ استعمار
در اوایل قرن بیستم، افغانستان وضعیتی همانند ولایات شاهزادگی هند بریتانوی داشت،در امور داخلی خودمختار، اما در سیاست خارجی زیر کنترول بریتانیا. امیر عبدالرحمن خان (۱۸۸۰–۱۹۰۱) و سپس پسرش امیر حبیب‌الله خان (۱۹۰۱–۱۹۱۹) هرچند در داخل کشور اقتدار کامل داشتند، اما در امور دیپلوماتیک هیچ صلاحیت مستقلی نداشتند و سیاست خارجی ایشان به دست بریتانیا اداره می‌شد.
سلسلۀ شاهزادگی‌ها و نظام سلام توپخانه
هند بریتانوی متشکل از بیش از ۵۰۰ ولایت شاهزادگی بود که هر کدام توسط بریتانیا به درجات مختلف «به رسمیت شناخته» می‌شدند. این ولایات شاهزادگی بر اساس همان سیاست تفرقه بینداز و حکومت کن قصدا تنظیم شده بودندو همقامات هند برتانوی مراتب احترام و رسمیت از راه نظام سلام توپخانه نشان میدادند:
- ۲۱ توپ بلندترین افتخار تشریفاتی بود که به شاهزادگان برجسته داده می‌شد.
- سلام‌های پایین‌تر (۱۹، ۱۷، ۱۵ و غیره) درجۀ پایین‌تر آن‌ها را نشان می‌داد. به صورت مثال ولایت شاهزاده نشین حیدرآباد ۲۱ فیر توپ ، ولایت شاهزاده نشین جیپور ۱۵ فیر توپ، ولایت شاهزاده نشین پتنا ۹ فیر توپ وغیره.
این نظام صرفاً حیثیت و تشریفات را نشان می‌داد، نه حاکمیت واقعی. شاهزادگان، حتی آنانی که سلام ۲۱ توپ دریافت می‌کردند، هیچ‌گونه استقلال در سیاست خارجی نداشتند.
سلام ۱۹۰۷: حیثیت بدون قدرت
اخبار نیویارک تایمز (تلگراف خاص، ۱۲ دسمبر ۱۹۰۷) دربارۀ سفر امیر حبیب‌الله خان به هند بریتانوی نوشت که او «با سلام ۲۱ توپ مورد استقبال قرار گرفت، همان‌گونه که به خان قلات و دیگر شاهزادگان برجستۀ محلی داده می‌شود.» این رویداد هرچند پرهیاهو بود، اما تنها سمبولی بود از تشریفات و نه از برابری سیاسی. با وجود این امتیاز، افغانستانِ امیر حبیب‌الله در امور خارجی همچنان تحت قیمومت بریتانیا قرار داشت.
خروج جسورانۀ امان‌الله: جنگ سوم افغان و انگلیس
با جلوس به تخت در ۱۹۱۹، امان‌الله خان این وضعیت نیمه‌حاکمیتی را رد کرد و جنگ استقلال را آغاز نمود. او با فرستادن سپاه به آن سوی سرحد از سه نقطه، جنگ سوم افغان و انگلیس را شعله‌ور ساخت.
این جنگ کوتاه اما مهم، بریتانیا را وادار به مذاکره کرد. نتیجۀ آن، معاهدۀ راولپندی (۸ اگست ۱۹۱۹) بود که جایگاه افغانستان را تغییر داد:
- بریتانیا از پرداخت کمک مالی و نظامی و کنترول دیپلوماتیک دست کشید.
- افغانستان رسماً به‌عنوان کشور آزاد در امور داخلی و خارجی شناخته شد.
- برای نخستین‌بار، افغانستان حق کامل یافت که به‌طور مستقل دیپلومات بفرستد، معاهدات امضا کند و با کشورهای دیگر رابطه برقرار نماید—امتیازی که هیچ ولایت شاهزادگی در هند نداشت.
مقایسه با خان قلات و دیگر شاهزادگان
خان قلات، همچون امیر کشمیر یا مهاراجۀ گوالیار، از لحاظ تشریفاتی بلندمرتبه بود و سلام ۲۱ توپ دریافت می‌کرد؛ اما هیچ‌گونه استقلالی در امور خارجی نداشت. این شاهزادگان صرفاً «محافظت‌شده» بودند: در قلمرو خویش فرمان‌روا، ولی بیرون از آن ناتوان. در مقابل، افغانستانِ امان‌الله خان به‌عنوان یک دولت کاملاً مستقل وارد عرصۀ جهانی شد.
از سلام تشریفاتی تا استقلال واقعی
تفاوت به‌وضوح آشکار است:
- پیش از ۱۹۱۹: رهبرانی چون امیر حبیب‌الله خان در هند با سلام ۲۱ توپ تکریم می‌شدند، اما در عمل همچون شاهزادگان محلی وابسته بودند.
- پس از امان‌الله خان و جنگ استقلال و معاهدۀ ۱۹۱۹: افغانستان از رسم و تشریفات به استقلال واقعی گذار کرد و به بازیگری بین‌المللی تبدیل شد که می‌توانست آزادانه با ترکیه، آلمان و شوروی رابطه برقرار کند.
نتیجه‌گیری
نقل قول نیویارک تایمز از ۱۲ دسمبر ۱۹۰۷ نشان می‌دهد که سلام ۲۱ توپ در حقیقت تنها نشانه‌ای از حیثیت تشریفاتی بود، نه حاکمیت واقعی. در مقابل، پیروزی سیاسی و نظامی شاه امان‌الله خان در ۱۹۱۹ جایگاه افغانستان را دگرگون ساخت. معاهدۀ راولپندی نه‌تنها قیمومت بریتانیا را پایان داد، بلکه افغانستان را از درجۀ شاهزادگان تابع بیرون کشید و به‌عنوان یک کشور مستقل و دارای حاکمیت کامل به جهان معرفی کرد.
این گذار از تشریفات به استقلال واقعی، دستاوردی تاریخی بود که امان‌الله خان را در مقام مهم‌ترین رهبر استقلال‌طلب افغانستان منطقه و دنیا جای داد.
د دعوت رسنیز مرکز ملاتړ وکړئ
له موږ سره د مرستې همدا وخت دی. هره مرسته، که لږه وي یا ډیره، زموږ رسنیز کارونه او هڅې پیاوړی کوي، زموږ راتلونکی ساتي او زموږ د لا ښه خدمت زمینه برابروي. د دعوت رسنیز مرکز سره د لږ تر لږه $/10 ډالر یا په ډیرې مرستې کولو ملاتړ وکړئ. دا ستاسو یوازې یوه دقیقه وخت نیسي. او هم کولی شئ هره میاشت له موږ سره منظمه مرسته وکړئ. مننه
DNB Bank AC # 0530 2294668 :د دعوت بانکي پته
NO15 0530 2294 668: له ناروې بهر د نړیوالو تادیاتو حساب
Vipps: #557320 : د ویپس شمېره
د دعوت رسنیز مرکز ملاتړ وکړئ
له موږ سره د مرستې همدا وخت دی. هره مرسته، که لږه وي یا ډیره، زموږ رسنیز کارونه او هڅې پیاوړی کوي، زموږ راتلونکی ساتي او زموږ د لا ښه خدمت زمینه برابروي. د دعوت رسنیز مرکز سره د لږ تر لږه $/10 ډالر یا په ډیرې مرستې کولو ملاتړ وکړئ. دا ستاسو یوازې یوه دقیقه وخت نیسي. او هم کولی شئ هره میاشت له موږ سره منظمه مرسته وکړئ. مننه
د دعوت بانکي پتهDNB Bank AC # 0530 2294668 :
له ناروې بهر د نړیوالو تادیاتو حساب: NO15 0530 2294 668
د ویپس شمېره Vipps: #557320 :
Support Dawat Media Center
If there were ever a time to join us, it is now. Every contribution, however big or small, powers our journalism and sustains our future. Support the Dawat Media Center from as little as $/€10 – it only takes a minute. If you can, please consider supporting us with a regular amount each month. Thank you
DNB Bank AC # 0530 2294668
Account for international payments: NO15 0530 2294 668
Vipps: #557320
Comments are closed.