تذکره‌ی الکترونیکی، غرق در تاریخ 5 هزار ساله /حضرت نادری

کسی که از تاریخ افغانستان آگاهی چندانی ندارد، اختلافات در مورد واژه‌ی “افغان” در تذکره‌های الکترونیکی را یک مشکل سطحی و ناچیز تصور می‌کند؛ اما این اختلاف ناچیز اکنون به جنجال سیاسی در افغانستان مبدل شده که بزرگترین روند ملی را در حال خارج کردن از دور است.
افغان به معنای پشتون، چالشی است که بیش از سه سال این روند را معطل کرده و برخی گروه‌ها را به جان هم انداخته است.

برخی سیاسیون غیر پشتون در افغانستان باور دارند که واژه‌ی افغان به معنای پشتون است و درج آن در تذکره‌های الکترونیکی به عنوان ملیت را نمی‌پذیرند؛ در حالی که سیاسیون پشتون تصور خلاف دارند. آنان می‌گویند اگر هم چنین بوده، اکنون و بر اساس قانون اساسی افغانستان “افغان” به معنای کسی است که در جغرافیای افغانستان زندگی می‌کند، از همین کشور است و قومیت او منظور نیست.
بر اساس اسناد مکتوب و غیر مکتوب، از سه هزار سال قبل تا اکنون به مردم این سرزمین (افغانستان) افغان می‌گویند. بر اساس قاموس‌های مختلف افغان در لغت به “ناله و فریاد” معنی شده است؛ اما آنچه اهمیت دارد اینکه در زمان امپراتوری شاه پور اول روی کتیبه‌هایی واژه‌های “اپگان، اپه‌گان و اغوان” درج شده است که تاریخ نگاران آنرا “افغان” و سپس به باشندگان افغانستان اطلاق کردند.
تمام اسناد و شواهد در این مورد وجود دارد و تاریخ نگاران دری زبان و پشتو زبان به آن اعتقاد و باور دارند.

بیشتر نخبگان اقوام در افغانستان نظریه‌های خود را در مورد این واژه و اقلیت‌های قومی در افغانستان، معطوف به تاریخ، صحبت می‌کنند، این تصور وجود دارد که وابستگی و مطرح کردن تاریخ قوم آنان، جایگاه فعلی آنان را بیشتر مطرح می‌کند. مشکل اصلی دیگر این است که خیلی کم پیش می‌آید که عقلای جامعه‌ی افغانستان معطوف به آینده و مصلحت‌های جاری، در مورد مسایل مهم کشور صحبت کنند یا نظر بدهند.
تا بحث “افغان” به میان می‌آید، کسی به این فکر نمی‌کند که فعلا مطرح کردن این موضوع اهمیتی دارد یا خیر، بلکه زود به تاریخ و گذشته‌های قومی پرداخته می‌شود و همین موضوع در حقیقت تذکره‌های الکترونیکی را غرق در تاریخ و ابهام کرده است.

تذکره‌ای که در کشورهای دیگر به ابتدایی‌ترین حقوق شهروندان هر کشوری اطلاق می‌شود؛ اما در افغانستان سیاسیون آن حتا بر سر یک واژه نمی‌توانند به تفاهم برسند.
ایده‌هایی مطرح می‌شود که تذکره‌های الکترونیکی باید بر اساس تذکره‌ای که در زمان شاه امان‌الله خان و یا حکومت‌های بعد او بوده، توزیع شود. اما این را باید در نظر گرفت که هر حکومتی در کشورها، راه حل خود و دستورالعمل‌های خود برای ایجاد وحدت در میان ملیت‌ها را داشته اند.
شاهان افغانستان هزاران سال پیش حکومت کردند و رفتند؛ اما هرچه به طرف قرن حاضر پیش می‌آییم، می‌بینیم که واژه‌ی “افغان” از آن معنایی که شاید در گذشته برای قوم مشخص یعنی “پشتون” اطلاق می‌شد گذشته است. اکنون این واژه معنای عام‌تر و گسترده‌تر گرفته که خود پشتون‌ها نیز آنرا پذیرفته‌اند.

اکنون افغان به معنای پشتون نیست. همانطوری که پشتون خود را افغان می‌داند، تاجیک و هزاره و دیگر اقوام ساکن افغانستان نیز خود را افغان‌ می‌دانند. اکنون بحث اینکه پشتون‌ها با عام شدن واژه‌ی افغان، خود را بر اقوام دیگر بالاتر و قوی‌تر تصور کنند هم نیست. زیرا بر اساس قانون اساسی فعلی، هر شخصی که در افغانستان زندگی می‌کند افغان است.
راه بیرون رفت از این معضل این است که از دو مجرا می‌توان به کشمکش‌ها پایان داد و این روند ملی را آغاز کرد. نخست اینکه باید به همان جمله‌ای که در صدر کارت نوشته است (جمهوری اسلامی افغانستان) اکتفا کرد و اصلا واژه‌ی ملیت یا افغان را ذکر نکرد. زیرا نوشتن این جمله به دارنده‌ی تذکره نشان می‌دهد که او تابعیت افغانستان را دارد.
که این موضوع فعلا از دستور کار نهادهای مختلف دولت افغانستان خارج شده و کلمه‌ی افغان ذکر شده است.

راه دیگر این است که برخی سیاسیون کشور نباید امور را قبضه کنند. بخش بزرگی از غیر پشتون‌ها با واژه‌ی افغان مشکلی ندارند و می‌خواهند که در تذکره نوشته شود. پس این موضوع نباید سیاسی شود. اکنون بحث واژه شناسی و تاریخ مدغم شده و روند توزیع تذکره‌های الکترونیکی را بلعیده است. کسی که حتا از تاریخ و اهمیت مصلحت‌های عمومی هم آگاهی ندارد، علم مخالفت برپا کرده اند.
سیاسیون باید مصلحت‌های عمومی کشور را در نظر بگیرند. آنان بدانند که اکنون داشتن تذکره‌های الکترونیکی چقدر می‌تواند مشکلات مردم را رفع کند و نداشتن آن چقدر بر بدبختی‌های مردم تداوم می‌دهد.

بودن واژه‌ی افغان در تذکره به معنای قدرت سیاسی یک قوم نیست. افغانستان اکنون به سوی دموکراسی گام برداشته و سرنوشت قدرت در افغانستان را انتخابات تعیین می‌کند. افغانستان کشور اقلیت‌ها است و واژه نباید سرنوشت امور بزرگ، ملی و مهم کشور را نابود کند.

روزنامه سرخط