د مطالعې عادتونه

اکسون مجله، شلمه مقاله

په نړۍ کې د انسانانو له پیدایښت څخه را په دېخوا انسانان د پرمختګ لپاره د پوهانو او نورو انسانانو فکر ته اړتیا لري او په اوسنۍ نړۍ کې د نورو د فکرونو د مطالعې تر ټولو اسانه لار د کتابونو مطالعه ده.
لکه څنګه چې د ټولنې عام وګړي مطالعه کوي؛ لیکوالان، پاچاهان، وزیران او مشهورې څېرې هم د تاریخ په اوږدو کې له مطالعې نه شاته نه دي پاتې شوي. د تاریخ په بېلابېلو پړاوونو کې بېلابېلو پاچاهانو، وزیرانو، مشهورو څېرو او لیکوالانو د خپلې پوهې د زیاتېدنې لپاره په بېلابېلو ډولونو مطالعې کولې او کوي یې.
د تاریخ په اوږدو کې پاچاهانو او وزیرانو په بېلابېلو لارو مطالعې کولې. ځینو یې ښايي د خپلو شاهي سلاکارانو یا مرستیالانو په مرسته مطالعه کوله، په داسې حال کې چې نورو یې د زده کړې او مطالعې لپاره کتابتونونه یا ځانګړي ښوونځي درلودل. همدارنګه ښايي ځینو پاچاهانو د مهمو کتابونو او لیکنو د لنډیز د اورېدو او یا د هغوی د تشریح کولو امر خپلو وزیرانو ته کړی وي.
پاچاهانو او وزیرانو معمولاً په شاهي دربارونو یا په کتابتونونو او د مطالعې خونو کې مطالعه کوله. همدارنګه دوی په عامه حلقو یا د سفرونو په لړ کې د مطالعې له فرصتونو څخه ګټه پورته کوله.
پاچاهانو او وزیرانو تر ډېره د دولت او دولتي چارو اړوند اسنادو او لیکنو مطالعه کوله او ان د نورو سلاکارانو او د دولتي بورډ غړو سره په تحقیق او د بحثونو غونډو کې یې برخه اخیستله. همدارنګه ځینو پاچاهانو د خپلو څېړنو د دوام لپاره ځانګړي کتابتونونه او د مطالعې مرکزونه کارول.
پاچاهانو او وزیرانو د ورځې په بېلابېلو وختونو کې مطالعه کوله، خو ځینو یې بیا د مطالعې لپاره ځانګړي وختونه ټاکلي و، دا د دې لپاره چې کېدای شي هغوی د حکومتولۍ چارو کې د ډېرې بوختیاوو له امله مطالعې ته یې ډېر وخت نه شو ورکولای. د بېلګې په توګه، ځینو به د شپې له خوا مطالعه کوله ځکه چې دا وخت د دوی لپاره مناسب و، کله چې دوی د ورځې له فشار څخه خلاصېدل، د شپې به یې په خاموشۍ کې مطالعه د ستړیاوو د له منځه وړلو غوره لاره بلله. همدارنګه، ځینو شاهانو به د ځينو ځانګړو رسمي چارو او پلانونو تر مخه مطالعه کوله، لکه د اوږدو سفرونو لپاره د چمتوالي په وخت کې، ځکه کله چې هغوی نورو هېوادونو ته سفر کاوه، لومړی به یې د هغه هېواد اړوند مطالعه کوله او ځان به یې ورسره اشنا کاوه.
ځینو شاهانو او وزیرانو به د ورځې پیل په مطالعه کاوه او د سهار له خوا به یې مطالعه کوله. دا ځکه چې دا به د دوی لپاره د ورځني فعالیتونو له پیلولو څخه مخکې د مطالعې لپاره ښه وخت و. خو دا مسله د هر پاچا د ژوند بڼې، شخصي ژوند او د هغه وخت چاپېریال او کلتوري شرایطو پورې تړاو درلود.
پاچاهانو او وزیرانو به د هغو موضوعاتو مطالعې ته لېوالتیا درلوده چې د حکومت په چارو کې مهم و چې په دې کې د تاریخ، جغرافیې، سیاسي علومو، اقتصاد او نظامي مسایلو اړوند کتابونه شاملېدل. همدارنګه ځینو پاچاهانو ديني او فلسفي کتابونه هم مطالعه کول، دا ځکه چې د نړۍ د یو شمېر حکومتونو بنسټ پر دین ولاړ و. خو دې ټکي ته باید پام وکړو چې د کتابونو انتخاب د انفرادي ګټو او اړتیاوو او د اړوندې دورې وخت او کلتوري شرایطو پورې اړه لري.
د تاریخ په اوږدو کې ډېریو شاهانو او د هغو وزیرانو له لوستلو او مطالعې سره علاقه درلوده. د بېلګې په توګه، د ایران پاچا ستر کوروش، د هسپانیا لویي فرډینند، د انګلستان لومړی الیزابیټ او د روم امپراتور فرډینند چې له کتابونو او مطالعې سره یې خورا مینه وه.
د لرغوني افغانستان د هوتکي امپراطورۍ ټولواک باچا اعلیحضرت شاه حسین هوتک د مطالعې او لوست مینه وال و او له همدې امله یې محمد بن هوتک ته د پټې خزانې د لیکلو امر وکړ. پټه خزانه د هوتکي پاچا عليحضرت شاه حسين هوتک د پېر د نامتو ليکوال محمد هوتک اثر دی چې پر ۱۱۴۱-۱۱۴۲ سپوږميز کلونو لیکل شوی او د پښتو د لومړنیو شاعرانو او لیکوالانو یادوونه په کې شوې ده.
د هند د مغولي امپراتورۍ بنسټ اېښودونکي، بابر هم له هغو پاچاهانو څخه دی چې په پښتو ژبه پوهېده، له مطالعې سره یې مينه درلوده. هغه د پښتو شعر او ادب سره ځانګړې علاقه درلوده او په پښتو ژبه يې ادبي اثار هم پاتې دي.
سلطان محمود غزنوي په خپل دربار کې وخت پر وخت د شاعرۍ غونډې او مشاعرې جوړولې چې د دري ژبې نامتو شاعران لکه فردوسي په کې ګډون کاوه او د شعر د مطالعې او اورېدو لپاره به سلطان په خپله دغو غونډو ته حاضرېده.
څرګنده خبره ده، هغه خلک چې ډېره مطالعه کوي یوه ورځ به خامخا قلم په لاس اخلي او خپله به هم لیکوالي پیلوي او د همدې مطالعې او لیکوالۍ پر مټ به په ژوند کې تل بریالی وي او شهرت ته به رسېږي. له همدې امله هغوی چې غواړي لیکل وکړي د غوره لیکنې د لیکلو لپاره مطالعه اړینه ده او هغه خلک چې غواړي د ژوند په چارو کې بریالي وي، هغوی هم د پرمختګ د ترلاسه کولو لپاره مطالعې ته اړ دي. ښایي د نړۍ په هر ګوټ کې هر لیکوال د مطالعې لپاره ځان ته غوره عادتونه ولري، خو دلته یې موږ ځینې عام عادتونه راخلو. لیکوالان او مشهورې څېرې د ورځې په مختلفو وختونو کې مطالعه کوي، ځینې یې سهار وختي له ویښېدو وروسته، په ارامه او د یوازیتوب په چاپېریال کې مطالعه کوي، په داسې حال کې چې نور یې د ورځې یا شپې وروستي ساعتونه د مطالعې لپاره غوره کوي. د مطالعې چاپېریال هم د لیکوالانو د شخصي ژوند امکاناتو پورې تړاو لري، ځینې یې په کتابتونونو کې، ځینې یې په کور کې او ځینې یې بیا ان په دفترونو او موټرونو کې مطالعه کوي.
همدارنګه لیکوالان او مشهورې څېرې د مطالعې لپاره مختلف میتودونه کارولي، خو ځینې عام میتودونه یې لکه د خپلې ساحې اړوند کتابونه او مقالې لوستل، د ادبیاتو نمونې او نورو لیکوالانو اثار لوستل، د مطالعې په غونډو یا د بحث ګروپونو کې برخه اخیستل او په بحثونو کې ژورې څېړنې او مطالعې ترسره کول شامل دي.

لیکوالان او مشهورې څېرې معمولاً هغه وخت مطالعه کوي چې د دوی لپاره مناسب وي. ځینې یې ممکن د سهار یا د ورځې په جریان کې د نظریاتو او څېړنو راټولولو لپاره مطالعه وکړي. همدارنګه، ځینې لیکوالان کولی شي د شپې په ارامه، ارامۍ کې ډېر څه ولولي او ولیکي. هر لیکوال کولی شي د خپل طرز او انفرادي شرایطو پر بنسټ د مطالعې لپاره وخت وټاکي.
لیکوالان او مشهورې څېرې معمولاً د مطالعې لپاره هغه کتابونه او مواد غوره کوي چې ادبي یا کومې بلې ځانګړي موضوع پورې اړه ولري. ځیني یې کلاسیک او عصري ادبیات، ناولونه، شعرونه، ډرامې او ادبي مقالې مطالعه کوي. همدارنګه، د مطالعې لپاره د کتاب انتخاب د لیکوال د فعالیت ساحې او شخصي ګټو پورې اړه لري، دوی ممکن د تاریخ، فلسفې، انسانیت، ارواپوهنې، طبیعي علومو او نورو اړوند کتابونو څخه د مطالعې لپاره کار اخیستی وي. هر لیکوال د خپل طرز او تمایل پر بنسټ د مطالعې بڼه غوره کوي.
په نړۍ کې ډېرې داسې مشهورې څېرې شته چې د نړۍ په کچه خورا شهرت لري او د خپل شهرت او بریالیتوب لامل مطالعه ګڼي او د مطالعې ترڅنګ لیکوالي هم کوي. چې د بېلګې په توګه یې ځینې دلته راخلو:
۱. محمد اشرف غني: د افغانستان پخوانی ولسمشر او اکاډمیک شخصیت و چې د نړیوالو پوهنتونو کې یې د تدریس تجربه درلوده او د ولسمشرۍ پر مهال د ورځې په پیل کې د سلګونه پاڼو راپورونو په لوستولو مشهور و.
۲. بیل ګیټس: د مایکروسافټ بنسټ اېښودونکی او د انسان دوستۍ په برخه کې فعال دی.
۳. بارک اوباما: د امریکا د متحده ایالاتو پخوانی ولسمشر.
۴. مارک زوکربرګ: د فېسبوک بنسټ ایښودونکی او اجراییه رییس.
۵. اوپرا وینفري: د ټلویزیون وړاندې کوونکی، تولیدونکی او انسان دوسته فعاله.
۶. مالکم ایکس: تورپوستی امریکايي ویناوال، د مدني حقونو فعال، لیکوال او مشهور مسلمان ویناوال.
۷. بیل کلنټن: د امریکا د متحده ایالاتو پخوانی ولسمشر.
۸. مېشل اوباما: د بارک اوباما مېرمن او د انسان دوستۍ فعاله.
‏۹. وارن بفېټ: مشهور امریکایی لیکوال او مفکر.
‏۱۰. جان فیټزجېرالډ کینېډي: امریکایی لیکوال او د ناول “The Great Gatsby” مشهور لیکوال.
د دې لېست سربېره په نړۍ کې په سلګونو نورې داسې مشهورې څېرې هم شته چې مطالعه د خپل ژوند د بریالیتوب یوازینی لامل ګڼي. په ورځني ډول د محمد اشرف غني له لوري د سلګونو پاڼو راپورونو او علمي مطالعې نیولې بیا تر اوپرا وینفري پورې ټولې مشهورې څېرې د لوست او مطالعې ځانګړي عادتونه لري چې د دوی د ژوند د بریا تر ټولو بنسټیز لامل ګڼل کېدای شي. مطالعه د انسان پر ژوندانه په هر اړخیز ډول مثبت اغېز لري، لکه څنګه چې وارن بفېټ وايي “څومره چې تاسو ډېر لولئ، هغومره ډېر عاید ترلاسه کوئ.” تر مالي بسیاینې او عاید ور هاخوا، مطالعه د انسانانو د فکري ځواک د لوړېدو لامل هم کېږي او د مطالعې عادتونه او د پوهې لپاره تنده کولای شي د شخصي ودې، مسلکي لاسته راوړنو او په ټولنه کې د تلپاتې اغېزو لپاره لاره هواره کړي.
haidariaisha821@gmail.com