هارتز: د غزې جګړه د پیړۍ تر ټولو خونړۍ جګړه ده؛ د نفوس ۴٪ وژل شوي

اسراییلي ورځپاڼې هارتز د جمعې په ورځ راپور ورکړ چې په غزه کې د فلسطینیانو د مرګ ژوبلې شمېر شاوخوا ۱۰۰،۰۰۰ ته رسیدلی، چې د سیمې د نفوس شاوخوا څلور سلنه جوړوي.

د ورځپاڼې په وینا، دې شمېره کې هغه کسان هم شامل دي چې یا په مستقیم ډول د اسراییلو د بریدونو په پایله کې یا په غیر مستقیم ډول د ۲۰۲۳ کال د اکتوبر له ۷ نیټې راهیسې د پوځي عملیاتو د اغیزو په پایله کې مړه شوي دي، هغه وضعیت چې روانه جګړه یې د “۲۱ پیړۍ تر ټولو وژونکې شخړې” ګرځولې ده.

هارتز په خپل راپور کې دا پوښتنه راپورته کوي چې ایا اسراییلو د پوځي عملیاتو له پیل راهیسې په ریښتیا هم ۱۰۰،۰۰۰ فلسطینیان وژلي دي؟ ورځپاڼه د یوې نړیوالې څېړنې ډلې راپور ته اشاره کوي، پرته له دې چې نوم یې واخلي.

د راپور له مخې، ځینو نړیوالو څېړونکو (پرته له دې چې د دوی ځانګړي تخصص یاد کړي) ویلي چې د فلسطین د روغتیا وزارت لخوا اعلان شوي ارقام “د ناورین ریښتیني ابعاد کموي.” دوی ټینګار وکړ: “لوږه، ناروغۍ او د اسراییلي ځواکونو لخوا د خوراکي توکو د ویش مرکزونو بمبارۍ دا عملیات د ۲۱ پیړۍ د تر ټولو وژونکو جګړو څخه یو ګرځولی دی.”

پداسې حال کې چې ځینې اسراییلي چارواکو، ژورنالیستانو او فعالانو د فلسطین د روغتیا وزارت ارقام “مبالغه” بللي ده، نړیوال کارپوهان وايي چې د وزارت لیست نه یوازې د باور وړ دی، بلکې “ممکن حتی محافظه کار او کم بیان شوی وي.”

د سپاګات د ساحې موندنې

هارتز د یوې مطالعې حواله ورکړي چې تیره اونۍ د پروفیسور مایکل سپاګات، چې د تاوتریخوالي په شخړو کې د تلفاتو په اړه نړیوال کارپوه دی، او د هغه د څیړنې ټیم لخوا خپره شوې مقالې دا څیړنه “تر دې دمه د غزې د مړینې ترټولو جامع مطالعې” په توګه تشریح کړې.

سپاګات، د لندن پوهنتون د هالووې کالج کې اقتصاد پوه، په عراق، سوریه، کوسوو او نورو ځایونو کې د جګړو په اړه لسګونه مقالې لیکلي دي. هغه او د فلسطین سیاسي ساینس پوه خلیل شقاقي په غزه کې د ۲۰۰۰ کورنیو (شاوخوا ۱۰۰۰۰ کسان) سروې وکړه او دې پایلې ته ورسیدل چې د ۲۰۲۵ کال تر جنوري پورې شاوخوا ۷۵۳۰۰ کسان په جګړه کې په تاوتریخوالي کې وژل شوي وو، چې ډیری یې د اسراییلو په بریدونو کې وو.

دا په داسې حال کې ده چې د غزې روغتیا وزارت په ورته وخت کې د مړو شمېر ۴۵۶۶۰ اعلان کړی و. دا شمېره ښيي چې رسمي معلومات د اصلي شمېرې څخه تر ۴۰ سلنې پورې ټیټ دي.

هارتز یادونه کوي چې په دې څیړنه تر اوسه بیا کتنه نه ده شوې او لومړنۍ نسخه یې  خپره شوې، مګر موندنې یې د لندن د حفظ الصحې او استوایی طب ښوونځي (LSHTM) لخوا د بلې مطالعې پایلو سره مطابقت لري، کوم چې د تیر جنوري په میاشت کې د رسمي او اصلي معلوماتو ترمنځ ورته توپیر هم یادونه کړې وه.

پروفیسور سپاګات په راپور کې وویل: “دا معلومات ښیې چې د غزې جګړه د ۲۱ پیړۍ ترټولو وژونکې شخړه ده.” “که څه هم په سوریه، اوکراین یا سوډان کې د جګړې د ټولو مړینو شمیر لوړ وو، غزه د ملکي وګړو او پوځي مرګ ژوبلې او د نفوسو د مړینې د تناسب له مخې لومړی ځای لري.”

د ښځو او ماشومانو د قربانیانو لوړ تناسب

د سروې د پایلو له مخې، کوم چې د فلسطین د روغتیا وزارت د معلوماتو سره هم مطابقت لري، د وژل شویو کسانو ۵۶ سلنه د ۱۸ کلونو څخه کم عمر لرونکي ماشومان یا ښځې وې. هغه تناسب چې د دوهمې نړیوالې جګړې راهیسې د نورو جګړو په پرتله “بې ساري” بلل شوی.

د هارتز په وینا، د سپاګات ټیم لخوا راټول شوي معلومات ښیې چې په غزه کې د وژل شویو ښځو او ماشومانو تناسب د نورو وروستیو شخړو په پرتله دوه چنده ډیر دی. د مثال په توګه، د کوسوو په کورنۍ جګړه کې، دا شمیره ۲۰ سلنه، په شمالي ایتوپیا کې ۹ سلنه، په سوریه کې ۲۰ سلنه، په کولمبیا کې ۲۱ سلنه، په عراق کې ۱۷ سلنه، او په سوډان کې ۲۳ سلنه وه.

دا ادامه ورکوي: “یوازینۍ شمېره چې د اسراییلو د دفاع وزارت ویاند او نور اسراییلي چارواکي یې تکراروي دا ده چې د حماس او نورو ډلو ۲۰،۰۰۰ غړي وژل شوي دي. خو دا شمېره د نومونو، اسنادو یا نورو سرچینو له لیست پرته وړاندې شوې ده.”

هارتز لیکي: “د سپاګات په وینا، د اسراییلو لخوا د وژل شویو وسله والو د شمیرلو لپاره هڅې شوي، خو د هغه ټیم یوازې د څو سوو کسانو په اړه معلومات ترلاسه کولو توانیدلی، او حتی د زرو کسانو لیست جوړول ستونزمن وو.”

برعکس، لومړي وزیر بنیامین نتانیاهو او د دفاع وزیر یسرایل کاټز د هارتز راپور په کلکه رد کړی دی. یو راپور چې وايي اسراییلي سرتیرو ته امر شوی و چې د مرستو د ویش مرکزونو ته نږدې فلسطینیان ووژني.

نتانیاهو او د هغه د دفاع وزیر دا ادعاوې “بد دروغ” بللي دي چې موخه یې “د پوځ انځور ویجاړول” دي.

[دعوت مېډیا ۲۴]