انتقام جوئى هاى محمد نادر شاه

نادر خان بعد از ورود به کابل چون از حمايت انگليس ها برخوردار  و از تحريکات و مداخلات خارجى آسوده خاطر بود، تمام کوشش هايش را متوجه تأمين استقرار سلطه، تمرکز قدرت استبدادى  و امنيت داخلى  کشور ساخت ، و با پيش گرفتن روش امير عبدالرحمن خان يک دورۀ جديد استبداد را در کشور جارى ساخت و افغانستان را به يک زندان بزرگ تبديل کرد.

محمد نادر شاه از همان روز هاى اول  ديوانه وار از یکطرف  به سرکوب خونین جوانان مترقی و آزاده گان ضد استعمار مشغول گردید، و از طرف ديگر ستیز ومبارزه علیه نام و نشان غازى امان الله خان و دوستداران وی را در صدر دستور کار خویش قرار داد.

قربانيان استبداد

نادرشاه درهمان اوايل احراز قدرت درخزان ١٩٢٩، جنرال پينن بيگ خان ،ميرزا محمد اکبرخان،امرالدين خان، عبدالطيف خان کوهاتی، محمدنعيم خان کوهاتی،عيسی خان قلعه سفيدی، تازه گل خان لوگری، سلطان محمد خان مرادخانی، محمد حکيم خان چهاردهی وال، احمد شاه خان کندکمشر، دوست محمد خان غند مشرپغمانی و سيد محمد خان کندک مشرقندهاری را بدون تحقيق و اثبات جرم وگناهی گلوله باران نمود.

نادر خان با هيله و نيرنگ، با وجود تضمين هاى کتبى و تعهد قرآنى حبيب الله  کلکانى و يارانش را بدام  انداخت  و بدون محاکمه در خندق دروازۀ ارگ تيرباران  و اجساد شانرا براى سه روز در محلۀ پوستين دوز هاى کابل (بين مکروريان کهنه و سرک قلعۀ زمان خان امروزى)  گويا براى عبرت ديگران بدار اويخت. کشته شدگان عبارت بودند از حميدالله (برادر حبيب الله کلکانى)، سيد حسين چاريکارى (وزير حربيه)، شير جان خان (وزير دربار)، محمدصديق خان (قوماندان جبهۀ پکتيا)، ملک محسن خان (والى کابل)،  عبدالغنى کوهدامنى (قلعه بيگى حبيب الله کلکانى)، محمد محفوظ خان هندى (معين وزارت حربيه)، غلام قادرخان (سرمنشى وزارت حربيه)، غياث مارکى (سپه سالار)، سيد محمد ياور، محمد جان گوگا مندى و سکندر و سمندر (خواهر زاده هاى حبيب الله کلکانى).

نادر خان با تجربۀ کارى بيش از سى (٣٠) سالى که  از افغانستان و خصوصيات جامعۀ افغانى و مردم  آن داشت، وطن دوستان، غازيان معرکۀ استقلال، روشنفکران و مشروطه خواهان را ميشناخت  و اولين ضربۀ شديد و مدهش را هم بر آنها وارد کرد. او ده ها تن از مبارزين و آزادانديشان را بدون اتهام، شهود، و محاکمه با وحشى ترين شيوه ها اعدام و يا به حبس هاى طويل المدت  و تبعيد محکوم کرد.

در عهد سلطنت نادرشاه بسيارى  ازچهره های با استعداد کشور در عرصه هاى  اداری، فرهنگی و سیاسی بدون داشتن حداقل گناه و اشتباهی، به این دلیل که محصول  عهد امانی و یا همکاران او هستند، اعدام شدند و یا به زندان فرستاده شدند.

محمد ولیخان دروازی، نائب سالار غلام نبی خان چرخى، جنرال غلام جیلانی خان چرخی،فرقه مشرشیر محمد خان ، مرزا محمد مهد ی خان منشى اعليحضرت امان الله خان،خواجه هدایت الله خان رئيس تنظيميۀ هزاره جات ،عـبدالـرحمن لودین، تاج محمد خان بلوچ، فیض محمد خان باروت ساز، فقير جان  رئيس جنگلات، عـبـدالخالق  متعلم مکتب نجات،محمودخان (بنام معاون عبدالخالق)،  شیردل ،محمد اسحق هزاره و خداداد پدر،مولا دادکاکا وقربان علی مامای عبدالخالق، غلام ربانی چرخی پسر غلام جيلانى خان،  غلام مصطفی چرخی پسر غلام جيلانى خان،عـبدالطیف چرخی پسر عبدالعزيز خان،علی اکبرخان غندمشر،عزیزخان توخی، عـبدالله خان کابلی، محمدایوب خان معاون مکتب نجات،محمد زمانخان ،اعـظم خواجه، میرمسجدی خان ، میرمحمدعزیزخان،امیرمحمدخان وهشت نفردیگرازمتعلمین مکتب نجات،  محمدعظیم منشی زاده باقسمتی ازفامیل  وصدها تن دیگر بدون محاکمه اعدام شدند.

اسماى عدۀ از  زندانيان سياسی آزاديخواه  ضد استعمار وتحول طلبان ضد استبداد خانوادۀ حکمران  قرارآتیست:

محمدانوربسمل شاعر، محمدابراهيم صفا شاعربرادراو، محمد اسماعيل خان،  محمد طاهرخان،  محمدنعيم خان،   محمد اسلم خان  و محمدهاشم خان ازهمان خانواده،  عبدالصبورغفوری نويسنده،  محمد يوسف حقيقی ، عبدالغنی معلم ،  ميرغلام محمد غبارمورخ ،  ميرعبدالرشيد بيغم وميرغلام حامد بهار برادران غبار،  سرورجويا نويسنده، غلام حسين جويا، سعدالدين بها نويسنده،  عبدالعزيزخان وکيل قندهار،  عبدالاول قريشی وکيل تالقان،  عبدالهادی داوی نويسنده، عبدالشکورداوی متعلم،  حبيب الله خان سرمامور،  محمد امين خان سفير،  محمدسعيد خان متعلم، ميرسيدقاسم خان نويسنده،  محمد عمرپيلوت،  فيض محمد ناصری نويسنده،  محمدهاشم خان کارمند وزارت خارجه، عبدالرحمن خان کارمند وزارت خارجه،  غلام رضاخان ترجمان،  احمدجان رحمانی،  لالا سيدمير،  محمد اميرخان ترجمان،  عبدالغفارخان سرحد دار،  عبدالغفور خان،  جانبازجان چرخی معاون وزارت حربيه،  شيراحمدخان چرخی فرقه مشر،  سيد احمد فرقه مشر، غلام نبی فرقه مشر،  فتح محمد فرقه مشربهسودی،  غلام دستگيرخان قلعۀ بيگی، عبدالله منصوری، عبدالنبی منصوری متعلم ، محمدجعفر ايوبی متعلم ، سيداکرم خان، عبدالحکيم رستاقی، غلام محی الدين انيس نويسنده، محمدخالد انيس، محمدولی خان پنجشيری، محمدعثمان ترجمان، محمدعمرمعلم، محمدحيدر نيسان شاعر، پاينده محمد خان، محمد اکبرپروانی،  حبش خان ،  محمد صالح پرونتا نويسنده، محمد ابراهيم متعلم ،  محمداکرم لودين متعلم ،  محمدايوب خان غوربندی، محمدکبيرخان غوربندی، محمد زبيرخان شاه آقاسی،  حبيب الله خان شاه آقاسی ، احمدشاه خان رئيس ، گل احمدخان حاکم ،  عبدالاحد فدايی ،  غلام فاروق تلگرافی ،  حبيب الله تلگرافی، غلام صديق صبری تلگرافی، رحيم وردکی تلگرافی ،  عبدالاحد خان رسام ،  محمد ناصرغرغشت نويسنده ،  محمدابراهيم خليل شاعر ،  فيض محمدخان کارمند وزارت خارجه، حاجی عبدالخالق خان، عبدالحميد خان،  عبدالحبيب خان  و محمدنبی خان برادران حاجی ،  محمد امان خان فراشباشی، غلام صفدر اعتمادی، محمدشريف ضيايی ،  محمدعثمان مغازه دار،  غلام غوث خان صاحب منصب، حکيم اسلم خان مهاجر، محمود خان سنجری مهاجر، محمدبشرمنشی زاده ،  محمدکريم منشی زاده ،  محمدکبير منشی زاده،  غلام حيدرخان نقشبندی تاجر،  محمدياسين خان تاجر، عبدالرحيم خان کورير،  دادمحمدخان کورير، پاينده محمدخان کارمند وزارت خارجه ،  غلام محمد خان متعلم،  حيدرعلی خان متعلم ،  قربانعلی خان ،  عبدالودودخان انجنير، ميرزا عبدالقيوم خان، عبدالکريم خان ،  عبدالوهاب خان کوهستانی ،  عبدالرحيم خان معاون صدارت ،  استادخليل الله خليلی شاعر، عبدالحليم خان کوهستانی، اعظم خواجه خان رئيس شرکت برق ،  محمد نعيم خان بابی ،  شاهرخ ميرزا ،  عبدالصبور پغمانی، عبدالحی خان پنجشيری،  سيد غلام حيدرپاچا ،  عبدالرازق خان ،  محمدکريم خان حاکم اعلی فراه ،  محمدحسين خان معاون ليسۀ استقلال ،  عبدالعظيم مهاجر،  محمدعظيم مزاری، صفرعلی امنی نويسنده ،  عبدالقديرخان کوهدامنی ،  محمد عزيزخان کوهدامنی ،  صاحب زاده عطاء الحق خان ،  ملک قيس خوگيانی  و خانواده اش، صوفی هوتلی، محمد يونس مهندس ،  غلام حيدرخان صاحب منصب ، و محمدحسين خان صاحب منصب .

رژيم خاندانى نادرشاه انتقامش را تنها به  خود مخالفينش محدود نميساخت، بلکه  بشمول اطفال و زنان  تمام خاندان شان حتى دوستان و رفقايشان را نيز سرکوب  و روانۀ زندان ميساخت، بطور مثال ميتوان از خانواده هاى غلام نبى خان چرخى، محمد ولى خان دروازى، غازى ميرزمان خان کنرى، ناظر محمد صفر خان، شجاع الدوله خان غوربندى،  ملک قيس خوگيانى و امثالهم نامبرد که اطفال اين خانواده ها را هم  از حق تعليم و مکتب رفتن محروم ساختند.

منبع:

عبدالرحمن زمانی (۲۰۱۳)، بازنگری دوره امانی و توطئه های انگليس، مؤسسه انشارات مسکا ، مومند خپرندويه ټولنه، جلال آباد افغانستان.

(پايان)