د پاکستان ستراتېژیکې هیلې په افغانستان کې او د افغانانو د کرکې ریښې

لنډیز
د افغانستان او پاکستان اړیکې له پخوا راهیسې د کړکیچ، تاریخي پولو شخړو، ستراتېژیکو سیالیو او متقابلو تورونو له امله ګډوډې دي. پاکستان له افغانستان څخه “ستراتیژیک عمق” غواړي چې د هند په مقابل کې یې وکاروي، د تحریک طالبان پاکستان (ټي ټي پي) پر ضد سخت اقدام غواړي، او غواړي چې د چین-پاکستان اقتصادي دهلیز (CPEC) افغانستان ته وغځول شي تر څو اقتصادي ګټې ترلاسه کړي. برعکس، افغانان پاکستان ته د طالبانو د ملاتړ، په داخلي چارو کې د لاسوهنې، د درانۍ کرښې د وېشلو او وروستي پوځي بریدونو له امله سخت کرکه لري. دا مقاله د تاریخي، معاصرو او نویو ۲۰۲۵ کال پېښو په مرسته دا موضوع څیړي او وايي چې تر څو دواړه خواوې د بلې خپلواکۍ ته درناوی ونه کړي، باور جوړ نه شي او د تروریزم پر ضد ګډه مبارزه ونه شي، اړیکې به تل تاوتریخوالی ولري. د ۲۰۲۵ کال اکتوبر او ډسمبر میاشتو کې پاکستاني الوتکو بریدونه، د پولو شخړې او د سوداګرۍ بندېدل دا اړتیا نوره هم روښانه کوي چې د سیمې امنیت لپاره دیپلوماتیک حلونه اړین دي.

مقدمه
د افغانستان او پاکستان ترمنځ ۲۶۴۰ کیلومټره پوله یوازې جغرافیه نه ده، بلکې د تلپاتې شخړو، تروریزم، اقتصادي فشارونو او قومي وېشلو یوه لویه سرچینه ده. دا پوله چې په ۱۸۹۳ کال کې د انګرېزانو لخوا د “درانۍ کرښې” په نوم وټاکل شوه، تر نن ورځې پورې د دواړو هېوادونو ترمنځ لانجه ده او د پښتنو او بلوڅو قومونو وېشلې ده. پاکستان افغانستان ته د “ستراتیژیک ضرورت” په سترګه ګوري، ځکه چې غواړي د هند له ګواښ څخه ځان وژغوري او خپل لویدیځه سرحد خوندي کړي. له بلې خوا، ډېر افغانان پاکستان یو “لاسوهنه کوونکی ګاونډی” بولي چې د آی ایس آی له لارې د افغانستان داخلي چارو کې مداخله کوي او د تروریستي ډلو ملاتړ کوي چې د دوی هېواد تباه کړی دی. دا توپیري نظرونه د تاوتریخوالي یو لړۍ رامنځته کوي چې وروستۍ بېلګې یې د ۲۰۲۵ کال اکتوبر میاشت کې د پاکستاني الوتکو بریدونه په کابل، خوست، پکتیکا او جلال اباد کې دي چې د ټي ټي پي مشر نور ولي محسود هدف ګرځول شوی و، خو د طالبانو لخوا د سپین بولدک او تورخم په سیمو کې ځوابي بریدونه شوي چې لسګونه پوځیان او ملکي وګړي پکې وژل شوي دي. د ډسمبر په ۶ مه، د سپین بولدک په سیمه کې د اور تبادلې له امله پنځه افغانان وژل شوي، چې دا پېښې ښيي وضعیت د تر ټولو خراب حالت ته رسېدلی دی، اقتصادي زیانونه یې زیات کړي او د کډوالو بحران یې نور هم ژور کړی دی.

پاکستان له افغانستان څخه څه غواړي؟

پاکستان د افغانستان په اړه یو څرګند ستراتېژیک لید لري چې د ملي امنیت، اقتصاد او سیمه ایز نفوذ پر بنسټ ولاړ دی.

۱. ستراتیژیک عمق
له ۱۹۷۰ لسیزې راهیسې، پاکستان افغانستان د “عمق” په توګه کاروي. د دوی نظریه دا ده چې که هند له ختیځ څخه حمله وکړي، نو پاکستاني پوځ باید د کابل، هرات او قندهار په څېر ښارونو کې پناه او بیسونه ولري. دا نظریه د جنرال ضیاء الحق او آی ایس آی لخوا وده وکړه او تر اوسه یې اغېز شته. په ۲۰۲۵ کال کې، د پاکستان پوځي مشر جنرال عاصم منیر وویل چې طالبان باید د ټي ټي پي او پاکستان ترمنځ انتخاب وکړي، چې دا د ستراتیژیک عمق د پالیسۍ یوه برخه ده.

۲. د ټي ټي پي او نورو وسلوالو ډلو مخنیوی
اسلام اباد ادعا کوي چې د تحریک طالبان پاکستان زرګونه جنګیالي په کنړ، پکتیکا، خوست او نورو سیمو کې میشت دي او له هغه ځایه پر پاکستان بریدونه کوي. له ۲۰۲۱ راهیسې د ټي ټي پي بریدونه په پاکستان کې ۶۰ سلنه زیات شوي دي. په ۲۰۲۵ کال کې، د اکتوبر په ۹ مه، پاکستاني الوتکو په کابل کې برید وکړ چې د ټي ټي پي مشر هدف و، خو د طالبانو لخوا په سپین بولدک کې ځوابي بریدونه وشول چې لسګونه کسان پکې وژل شوي. پاکستان له طالبانو غواړي چې یا دا ډله له منځه یوسي، یا یې بې وسلې کړي او یا یې پاکستان ته وسپاري – هغه غوښتنې چې طالبان یې د خپلواکۍ پر ضد بولي.

۳. اقتصادي او ترانزیټي ګټې
پاکستان غواړي چې د چین-پاکستان اقتصادي دهلیز له چابهار پرته، د افغانستان له لارې منځنۍ اسیا ته وغځول شي. د تورخم او سپین بولدک له لارې د سوداګرۍ حجم لوړول غواړي، خو دا هر څه د سیاسي فشار او د پولو تړلو په مرسته کوي چې افغانان یې “اقتصادي تسلط” بولي. په ۲۰۲۵ کال کې، د شخړو له امله دا پولې تړل شوې چې د دواړو هېوادونو سوداګرۍ ته سخت زیان رسېدلی.

۴. د هند نفوذ کمول او نړیوال پیژندل
د پاکستان لپاره تر ټولو لوی ګواښ دا دی چې افغانستان د هند “پروکسي” شي. له همدې امله یې له ۱۹۹۰ لسیزې راهیسې هڅه کړې چې په کابل کې هند ضد حکومتونه راولي. په ۲۰۲۵ کال کې، د طالبانو بهرنیو چارو وزیر امیر خان متقي وویل چې افغانستان خپله بهرنۍ پالیسي پخپله جوړوي او د هند سره اړیکې د پاکستان د اعتراض پرته ساتي.

ولې افغانان د پاکستان پر ضد دي؟

۱. د درانۍ کرښې شخړه
افغانان درانۍ کرښه د استعمار پاتې شوی “ناسم خط” بولي چې پښتانه او بلوڅان یې ووېشل. له امان الله خان راهیسې هر افغان حکومت دا کرښه رد کړې ده.

۲. د لاسوهنې تاریخ
پاکستان لومړی د مجاهدینو، بیا د طالبانو او وروسته یې بیا د طالبانو ملاتړ وکړ. د آی ایس آی لاس په لسګونو کتابونو او راپورونو کې ثابتی شوی دی. افغانان وايي: “پاکستان زموږ جګړه نه ده ختمه کړې، بلکې یې اوږده کړې ده.”

۳. د کډوالو تحقیر او ایستل
له ۲۰۲۳ راهیسې پاکستان شاوخوا ۸۰۰ زره افغان کډوال په زور ایستلي دي. د دوی کورونه یې لوټ کړي، ښځې او ماشومان یې په ژمي کې بې سرپناه پرېښي.

۴. وروستي پوځي بریدونه او اقتصادي فشار
د ۲۰۲۵ کال د اکتوبر په ۹ مه، پاکستاني الوتکو په کابل کې برید وکړ چې د ټي ټي پي هدف و، خو ډېر ملکي وګړي پکې ووژل شول. د ډسمبر په ۶ مه، په سپین بولدک کې پنځه افغانان ووژل شول. په ټولنیزو رسنیو کې #پاکستان_دښمن_دی ټرنډ شو.

۵. سیمه ایزې او نړیوالې اغېزې
افغانان باور لري چې پاکستان غواړي افغانستان د خپل “ولایت” په توګه وګوري، چې دا د دوی ملي هویت ته ګواښ دی.

نتیجه
د پاکستان او افغانستان اړیکې د “صفر مجموعې لوبې” په شکل دي. تر څو پاکستان افغانستان د “شا اخیستلو ځای” وګوري او تر څو افغانان د درانۍ کرښې او تېر لاسوهنو درد لرې نه کړي، دا کړکیچ به دوام کوي. د ۲۰۲۵ کال پېښې دا ښيي چې وضعیت نور هم خرابېدلی شي. د حل لاره دا ده چې دواړه خواوې د بلې خپلواکۍ ته درناوی وکړي، د ټي ټي پي پر ضد ګډ مکانیزم جوړ کړي، د سوداګرۍ لارې خلاصې کړي او نړیواله ټولنه (لکه ملګري ملتونه، چین او قطر) د منځګړیتوب رول ولوبوي. که نه نو، دا پوله به د سولې پر ځای د جګړې کرښه پاتې شي او د سیمې اقتصاد، امنیت او بشري وضعیت به نور هم خراب شي.

مهاجرت یوه نړیواله پدیده

Our Pashto-Dari Website

  Donate Here