افغانستان او په سيمه کې تازه ستراتیژیک بدلونونه

له شک پرته د معاصر سياست په ترمينالوژي کې د اخلاقي کوډونو، انساني حقوقو، عدالت او مقدساتو نومونه کارول  په نورو  باندي د تسلط قائمولو لپاره ننداره ييز مانورونه ګڼل کېږي او يوازې د نورو د غولولو لپاره وي. په اوسنيو سياسي تعاملاتو کې يوازې ګټې  د دوستي او دښمني معيارونه جوړوي.  په افغانستان کې د پرديو  نيابتي جګړې هم د همدغو پيچليو سياستونو برخه ده او موږ باید ورباندې د نيوکو سربيره په خپلو هغو کورنيو نيمګړتياو باندي هم تمرکز وکړو چې پرديو ته زموږ په هېواد کې د نيابتي جګړو لپاره فرصتونه او د سون توکي برابروي. له دې سره سره چې افغانستان د ترهګري پالونکي روزونکى او تمويلوونکى نه، بلکې د ترهګري قرباني دى خو متأسفانه بيا هم له تيرو نزدې دريو لسيزو راپدېخوا د کورنيو کمزورتیاو او مديريتي نيمګړتياو له امله ورباندې ترهګرو ته د پټنځای ورکولو تورونه لګول کیږي.

په وروستیو دوو میاشتو کې واشنګټن ته دوه ځله د پاکستان د فوځي مشر سفر او له ولسمشر ټرمپ سره ځانګړې ناستې ترسره کول یوازې تشريفاتي ليده کاته نه وو، بلکې د ستراتیژیکو بدلونونو او د نويو ستراتيژيکو لوبو د پيل نښې هم پکې څرګندې شوې دي.  واک ته د ټرمپ له ستنېدو سره سم، پاکستان په پرله پسې ډول هڅه کوي چې  د خپلو اړتیاوو په چوکاټ کې له امریکا سره خپل همېشنى بالمقطع دودیز رول چې هغوى ورته د اوږدمهاله “کلیدي همکار” عنوان ورکوي بیا ورغوي. پاکستان غواړي په سيمه کې اقتصادي ګټو او  امنیتي ملحوظاتو ته د هوا ورکولو له لاري د امریکا پام ځان ته واړوي. د دغه بريالي نوښت تر شا د پاکستان اقتصادي ستونځې، د پوځ سیاسي مقام، او په سیمه ییز ډول د ستراتیژیک انډول رامنځته کولو موخې پرتې دي.

د امریکا لپاره پاکستان  د چین، او ایران او تر يوه حده پورې د روسيې د نفوذ مهارولو په موخه خورا ارزښتناک هېواد دى. له دې څخه هم مهمه دا چې د واشنګټن لپاره پاکستان لا هم د افغانستان په معاملو او معادلو کې د “دروازې” حیثیت لري. همدغه شان پاکستان د هند ـ چین په سیالي کې د امريکا لپاره د فشار یوه ستراتیژیکه وسیله ګڼل کېږي.

داسې نښې نښانې هم شته چې امریکا يو ځل بيا د پاکستان له پياوړي او ځواکمن اردو سره معامله وکړي چې د تاريخ پاڼو ته په کتو يې هروخت د دواړو هیوادونو لپاره ښې او ګټورې پايلې درلودلي دي، خو افغانستان ته په خورا لوړه کچه زيانونه اړولي دي. د همدغو موخو لپاره د امریکا لخوا د عاصم منیر سفر ته د ځانګړې هرکلي بڼه ورکړل شوه او د ټرمپ شخصي ناسته ورسره ترسره شوه، چې په ښکاره ډول یې په سيمه کې د دواړو هیوادونو ترمنځ يو ځل بيا د اقتصادي، امنیتي او ستراتیژیکو بدلونونو نښې څرګندې کړې.

تېر تاريخ ته په کتو د امریکا او پاکستان ترمنځ نږدېوالی د افغانستان پر وضعیت هم حتماً ژورې اغېزې لري چې لومړی اغېز به يې د خپلو غوښتنو منلو لپاره په افغان حکومت باندې د فشار زیاتوالی وي. داسې ښکاري چې پاکستان امریکا ته ډاډ ورکړى دى چې  په افغانستان باندې فشار په موخه د پاکستان له چوپړتياوو څخه ګټه پورته کول د امريکا او پاکستان لپاره ګټور غوراوى دى. دغه فشار به په ځانګړي ډول د ډيورينډ په کرښه باندي تاوتریخوالي، ترهګري او د کډوالو د بيرته ستنولو موضوعاتو د راپورته کيدو له لارې رامنځته شي. د همدغه فشار په نتیجه کې د افغانستان په هکله دريځونه بدلون مومي او اسلام‌اباد د خپلو نفوذي کړنو له لارې ښايي د اسلامي امارت اوسنى نسبتاً پياوړى سياسي جوړښت له فشار لاندې ونيسي. بله دا چې د سیمه ییزې ستراتېژي د بدلون له امله افغانستان په یوه نوي نامعلوم جيوپوليټيکي وضعیت کې قرار لري، ممکن د ځواکمنو هېوادونو ترمنځ د رقابتونو په ډګر بدل او د موخو له ترلاسه کولو وروسته يا هم ددغو هېوادونو د ګټو د ټکر په پايله کې يو ځل بيا يوازې پرېښودل شي.

د پاکستان او هند ترمنځ دښمني د امریکا ستراتېژیکه لوبه نوره هم پیچلې کوي. امریکا په ښکاره ډول هند ته د ستراتېژیک ملګري په سترګه ګوري، د لویدیځ د نفوذ د پراختیا لپاره یې له ټیکنالوژي، دفاع او اقتصاد سره اړیکې ژورې کړي. البته په پټه، امریکا له پاکستان څخه د هندي ځواک د بشپړې خپلواکي مهارولو په موخه کار اخلي. دا دوه مخي ستراتېژي په افغانستان کې هم اغېز لري، ځکه چې د هند-پاکستان دښمني د افغان سیاست په میدان کې د امریکا د نفوذ او لاسوهنې لپاره زمینه برابروي.

په افغانستان باندې د تازه بدلونونو له بدو اغيزو څخه د هېواد د خوندیتوب لپاره افغان حکومت مجبور دى چې د دغه تازه بدلون  په اړه محتاطانه دریځ خپل کړي.  د خپلواکي او ملي ګټو کرښې  باید خوندي وساتي. د سیمه ییزو بدیلونو لکه ایران، چین او منځنۍ اسیا سره د خپلو تعاملاتو په تړاو متوازن سیاست غوره کړي او هيڅکله د یوه  ځواکمن هېواد تر فشار لاندې پاتې نشي. د پاکستان ـ امریکا احتمالي فشارونو پر وړاندې د ملي یووالي، دیوال ټینګ کړي. د انعطاف ښودلو او نه ستړې کيدونکو هڅو له مخې له داخلي اختلافاتو څخه د بهرنیو قوتونو د ګټې اخیستنې مخه ونیسي.

په امنیتي او اقتصادي ډګر کې افغانستان باید خپلې کورنۍ تګلارې پیاوړې کړي. د اوبو، انرژي، طبيعي منابعو او سوداګري په برخه کې هوښیار ګامونه د فشار دَ وسيلو ګرزيدو پر ځای د ملي ځواکمنتيا په توګه کارول کیدای شي. په کابل کې د افغانستان چين او پاکستان د بهرنیو چارو د وزيرانو ناسته د افغانستان په تړاو د ستراتیژیکو سياستونو په برخه کې د بدلون ښکاره بيلګه ده چې فرصتونه او ننګونې دواړه له ځانه سره لري.

افغان حکومت باید د مذهبي، سیاسي، ژبنيو، او قومي اختلافاتو پر وړاندې کلکې مبارزې ته ملاوتړي او ملي یووالی ټینګ کړي. داخلي اختلافات  له شک پرته د بهرنیو فشارونو د اغیزې د زیاتوالي لامل ګرزي. د نړيوالو اړيکو د جوړولو لپاره يوازې سفارتونو پرانستل او د قونسلي چوپړتياوو وړاندې کول بسنه نه کوي بلکې داسې انډوليز او رغنده سياست خپلولو ته اړتيا ده چې د سيمې او نړيوال ځواکمن هېوادونه د افغانستان په برياليو سياستونو باندې اعتراف او د بنديزونو لرې کول پيل کړي. افغانستان باید د ایران، چین، منځنۍ اسیا او هند سره هم مهاله دوستانه او متوازن اړیکې ولري، څو په سیمه کې د یو اړخیز فشار مخه ونیسي.

د حکومتولي رڼه او مشروع بڼه رامنځته کول په مشرانو او په نظام باندي د خلکو باور پیاوړی کوي، د ولسونو د ملاتړ په برخه کې اسانتیاوې برابروي، د هېواد ولس او نظام په وړاندې د بهرنيو لوبغاړو دسيسې شنډوي او د هغوى د نفوذ فرصتونه له منځه وړي.  د پردپو لخوا د توطيو د مخنیوي په موخه له سياسي مخالفينو او نورو وسله‌والو ډلو سره د تعامل لپاره داسې متوازنه امنیتي تګلاره غوره کول چې  نظامي حل پکې منتفي ګڼل شوى وي. افغانستان باید د اړيکو پاللو په مهال د امریکا، چين، هند، پاکستان او ايران ترمنځ روان حساسيتونه په ځيرکتيا سره مدیریت کړي، د خپلو ملي ګټو په رڼا کې د هر ډول فشار مخه او له هر ډول پاروونکو بيانونو او کړنو څخه واټن ونيسي.

د اوسنيو نړیوالو او سیمه‌ییزو بدلونونو په توپان کې افغانستان د څو متضادو څپو تر منځ ولاړ دی: د امریکا او پاکستان د اړیکو بیا تاوده کېدل، د هند او پاکستان ترمنځ د روستۍ څلور ورځنۍ جګړې په تناظر کې رامنځته شوې حساسيتونه، د چين نړيوالې اقتصادي پروژې او له ايران سره د اسرائیلو له جګړې وروسته رامنځته شوى صورت حال د سیمې د سیاسي او اقتصادي انډول بڼه بدلوي او پر افغانستان نویو فشارونو  ته لاره هواروي.

د چین پراخېدونکی نفوذ د کانونو را سپړلو او ترانزیټ په برخه کې د فرصتونو تر څنګ د احتمالي انحصار وېره هم راولاړوي. روسیه په رسمي ډول د طالبانو حکومت پیژندل د نړیوال مشروعیت په برخه کې یو بدلون دی، خو د ایران او پاکستان له لوري د افغان کډوالو جبري ایستل د بشري ناورین او بې‌ثباتي یوه نوې څپه رامنځته کړې ده. د دې ترڅنګ، د کابل د اوبو د ختمېدو ګواښ  د کورني ثبات لپاره تر ټولو ستر خطر دی. په لنډ ډول افغانستان د داسې یوه وضعیت په څنډه ولاړ دی چې هر بدلون پکې د فرصت یا د ګواښ په توګه تعبیرېدای شي. په دې ټولو بدلونونو کې، له سيالي کوونکو هېوادونو سره د اړيکو جوړولو او ساتلو لپاره د انډول پالیسي غوره کول د افغانستان لپاره حیاتي ارزښت لري.

د دعوت رسنیز مرکز ملاتړ وکړئ
له موږ سره د مرستې همدا وخت دی. هره مرسته، که لږه وي یا ډیره، زموږ رسنیز کارونه او هڅې پیاوړی کوي، زموږ راتلونکی ساتي او زموږ د لا ښه خدمت زمینه برابروي. د دعوت رسنیز مرکز سره د لږ تر لږه $/10 ډالر یا په ډیرې مرستې کولو ملاتړ وکړئ. دا ستاسو یوازې یوه دقیقه وخت نیسي. او هم کولی شئ هره میاشت له موږ سره منظمه مرسته وکړئ. مننه

DNB Bank AC # 0530 2294668 :د دعوت بانکي پته 
 NO15 0530 2294 668: له ناروې بهر د نړیوالو تادیاتو حساب
Vipps: #557320 : د ویپس شمېره 

  Donate Here