چند سندی در بارۀ  ايم اى حکيم بحيث رابط بين سردار نادر خان

چند سندی در بارۀ  ايم اى حکيم بحيث رابط بين سردار نادر خان و انگليس ها

(به اساس اسناد آرشيف انگلستان)

به سلسله مقالات  نشر شدۀ مربوط به سوابق و روابط مخفيانه و تعهدات سردار محمد نادر خان با استعمار انگليس، ازين قلم در پنجمين مقاله تحت عنوان «مخفى نگهداشتن ارتباطات و مسافرت سردار نادرخان و نقش ايم اى حکيم بحيث رابط بين سردار نادر خان و انگليس ها (به اساس اسناد آرشيف انگلستان) به نشر رسيد که در آن به استناد يک تلگرام از کمشنر عمومی انگليس ها در پشاور(تلگرام شماره ٣١٤ مؤرخ ٨ فبرورى، قسمت ٢٧ پاراگراف  ١٣٠)  و ليون پولادا، نويسنده و محقق معروف کتاب ريفورم و اغتشاشات در افغانستان ۱۹۱۹ تا ۱۹۲۹ (ص١٤٠) در بارۀ  ايم اى حکيم آمده بود که «ايم اى حکيم  پشتون تبار از اتباع هند بريتانوى بوده عضويت يک شرکت قراردادى را داشته و يکى از کميشن کارانى بود که با کابل تجارت بزرگ داشت.  او همچنان نمايندۀ ايبنر در کابل بوده گفته ميشد پول زيادى را در اختيار داشت . ايم اى حکيم   از افراد خاص انگليس ها بوده و وظيفۀ  رابط بين سردار نادر خان و انگليس ها را به عهده داشت…  او[ايم اى حکيم] (با نام مستعار موريش  Morrish ) يکى از تاجران پولدار پشتون بود که در پشاور زندگى ميکرد. او ضد امان الله خان بوده  و بحيث رابط بين انگليس ها و نادرخان کار ميکرد».

جناب محترم آقای عارف عباسی صاحب در عکس العمل به آن مقاله، آنرا ام ای حکيم سازی و تيزس ديگر داکتری اين قلم و تمسخر به دانش قشر آگاه و دانای افغانستان در قرن 21  دانسته و فرموده اند که  گويا من  ام ای حکیم را تاجر ثروتمند پشتون تبار هند بریتانوی گفته با مناسبات تجاری با افغانستان ولی جاسوس بودن او را به انگلیس، ضدیتش را با امان ا لله و روابطش را با نادرشاه و برادرانش به «می گویند و افواهات» رجعت می دهم که بازتاب حدس و گمان خصمانۀ  من است نه سند و ثبوت.

درينجا چند سند ديگری را از مقامات عاليرتبۀ  هند بريتانوی در بارۀ  ايم اى حکيم بحيث رابط بين سردار نادر خان و انگليس ها خدمت خوانندگان محترم تقديم ميکنم تا خود ملاحظه فرموده و قضاوت کنند.

1. به اساس تلگرام شماره ١٢٩ مؤرخ ٩ فبرورى، کميشنر عمومى ايالت سرحدى شمال غربى به مقامات هند بريتانوی وسفارت انگلستان اطلاع ميدهد که ايم ای حکيم [رابط آنها] از  محمدعزیزخان [برادر سردارنادر خان وپدر سردار داؤد خان] از «نيس » فرانسه تلگرامی به تاريخ ۷ فبروری ۱۹۲۹ گرفته که از حرکت نادر خان، شاه ولی خان و محمد هاشم خان اطلاع ميدهد.
2. به اساس تلگرام شماره ١۴۰ مؤرخ ۱۲ فبرورى، کميشنر عمومى ايالت سرحدى شمال غربى به مقامات هند بريتانوی وسفارت انگلستان اطلاع ميدهد که ايم ای حکيم [رابط آنها] نامۀ  از سردار نادر خان دريافت کرده که در آن به تاريخ ۲۲ جنوری ۱۹۲۹از «نيس» گفته شده است که من به افغانستان برميگردم نه در جستجوی مقام بالا، بلکه به عنوان یک وظیفه.
3. به اساس تلگرام شماره ۷۰۴ مؤرخ ۱۹ ماه مارچ،  کميشنر عمومى ايالت سرحدى شمال غربى، به مقامات هند بريتانوی ضميمۀ  مکتوب محرمانۀ  مکوناچی، نمايندۀ  سياسی انگليس ها برای ايجنسی کرم را که به تاريخ نهم مارچ به وی [کميشنر عالی] فرستاده شده است، ميفرستد. درين ضميمه مکوناچی که قبلا در افغانستان بحيث مستشار سفارت انگلستان در کابل ايفای وظيفه مينمود، اطلاع ميدهد که ايم ای حکيم [رابط آنها] که من قبلا در تلگرام شماره ۱۲۳ مؤرخ ۸ فبروری خود راجع به آن نوشته بودم،  ساعت  ۲ صبح ۸ مارچ توسط موتر برای ملاقات با شاه محمود خان از پشاور رسيد. در فقره پنجم همان ضميمۀ  مکوناچی ذکر شده است که شاه محمود خان يک بستۀ  کوچک خشت های طلا را به نادر خان تسليم کرد. (درين رابطه بعدا معلومات اضافی داده خواهد شد).
4. به اساس تلگرام شماره ۴۲۴ مؤرخ ۳۰ اپريل ۱۹۲۹، کميشنر عمومى ايالت سرحدى شمال غربى به مقامات هند بريتانوی اطلاع ميدهد که امروز ايم ای حکيم، نمايندۀ  ايبنرچند نامۀ  از نادر خان را به من آورد. کمشنر گزارش ميدهد که يکى ازين نامه هاى نادر خان  که به فارسى بود تاريخ  انگليسى  ٢٧ اپريل  را داشت، و در آن خواسته شده بود که آنرا شخصاً بمن [کمشنر عالی] نشان دهد. در نامه گفته شده بود که ما پيشرفت خوبى داريم، توانسته ايم اقوام جنوبى و مشرقى را متحد سازيم، ولى به پول نياز داريم . در نامه بعد از هدايت به حکيم که مبلغ پنج هزار (٥٠٠٠) روپيه را به ادرسى در پاراچنار و مبلغ پنج هزار (٥٠٠٠) روپيه را به حامل نامه تأديه کند، ذ کر شده بود که به حکومت [هند بريتانوى] مراجعه نموده بنام او [نادرخان] يا شخصاً و يا به نمايندگى از حکومت افغانستان قرضه بخواهد.
5. يک تقاضاى شفاهى ديگر محمدنادر خان براى پول در ماه  مى ١٩٢٩ توسط ايم اى حکيم صورت گرفت . شيخ محبوب على، سکرتر امور شرقى دربارۀ اين  پيغام محمدنادرخان نوشت که  ايم اى حکيم  اين پيغام را در شفر گرفته و به او هدايت داده شده تا آنرا به همفريز رسانده و منتظر جواب بماند.  در پيغام آمده است که «اقوام ولايات جنوبى و مشرقى بصورت مکمل از من حمايت ميکنند و يک تعداد بزرگ جنگجويان را آماده ساخته اند. تنها مشکل من پول است . پولى که بتواند براى مدت کوتاهى غذاى لشکر را تهيه نموده و از غارت ديگران جلوگيرى کند. دادن فورى دولک روپيۀ هندى بمن نقش کليدى براى تمام وضعيت را خواهد داشت. » محمد نادر خان در ختم اين پيام به وعده هائى اشاره کرده بود که در اروپا به او داده شده و حال وقت پوره کردن آن آمده است.

اين چند سند به حيث مشت نمونۀ  خروار خدمت علاقمندان تاريخ معاصر افغانستان تقديم شد. اين قلم حد اقل ۱۶ سند ديگر درين رابطه را نيز در اختيار دارد که در مواقع مناسب خدمت خوانندگان محترم تقديم خواهد شد.

(پايان)

مقالات قبلی عبدالرحمن زمانی درين رابطه :

1. علت تأسف انگليس ها از استقبال بدون تشريفات از جنرال نادرخان در بندر بمبئی
2. مخفى نگهداشتن ارتباطات و مسافرت سردار نادرخان و نقش ايم اى حکيم بحيث رابط بين سردار نادر خان و انگليس ها
3. سردار نادر خان قبل از برگشت به وطن با مقامات انگليسی مخفيانه ارتباط داشت
4. تعجب سفير انگليس ، افشا ی راز مهم و بهائیکه سردار محمد نادر خان در رابطۀ همکاری ی با انگليس ها پرداخت .
5. سوابق، روابط و تعهد سپه سالار محمد نادر خان به همکاری با انگليس ها
6. پيشکش يک قسمت بزرگ خاک افغانستان توسط سردار محمد نادر خان به انگليس ها- به رويت اسناد آرشيف محرمانۀ استخبارات انگليس
7. نکات چند پيرامون اعلامیهٔ “كشف الحال نادر به قلم اعلیحضرت امان الله خان و رسالۀ تردید شاعیات باطلۀ شاه مخلوع

منابع:

1. اسناد آرشيف هند بريتانوى، تلگرام شماره ١٢٩ مؤرخ ٩ فبرورى کميشنر عمومى ايالت سرحدى شمال غربى .
2. همانجا، تلگرام شماره ٣١٤ مؤرخ ٨ فبرورى کميشنر عمومى در پشاور، قسمت ٢٧ پاراگراف ١٣٠..
3. اسناد آرشيف هند بريتانوى، تلگرام شماره ٨ مؤرخ ١٦ فبرورى ١٩٢٩ وزارت خارجۀ انگلستان به سفير انگلستان در پاريس .
4. اسناد آرشيف هند بريتانوى، مکتوب شماره ٦٠٩٨ مؤرخ ٢٠ فبرورى ١٩٢٩ منشى عمومى ، شعبۀ سياسى حکومت بمبئى .
5. اسناد آرشيف انگلستان، تلگرام شماره ١٥ مؤرخ ٥ جنورى کمشنر عمومى ايالت سرحدى شمال غربى، L/P&S/10/1203.
6. اسناد آرشيف انگلستان، تلگرام شماره ١٠١مؤرخ ٢٥ جنورى ١٩٢٩ سفير انگليس در کابل .
7. اسناد محرمانۀ آرشيف انگلستان، تلگرام شماره ٩٣ مؤرخ ٢٤ جنورى ١٩٢٩ سفير انگلستان در کابل .
8. همانجا، تلگرام شماره ٣١٨ مؤرخ ٢٦ جنورى وزير خارجۀ دولت براى امور هند.

(پايان)