د افغانستان روښنفکر پاچاامیر امان الله خان (۱۸۹۲-۱۹۶۰) د افغانستان په تاریخ کې یو له هغو شخصیتونو څخه دی چې د هېواد د پراختیا او عصریت په لور یې ستر ګامونه پورته کړل. هغه نه یوازې د یو متجسس او هوښیار فرد په توګه یادېږي، بلکه د یوې داسې دورې بنسټګر و چې په هغې کې افغانستان د خپل استقلال لپاره مبارزه وکړه او د لوېدیځ نړۍ سره د اړیکو د پراختیا هڅه وکړه. د هغه د ژوند او کړنو په اړه خبرې کول د افغانستان په سیاسي تاریخ کې یوه نه هېرېدونکې موضوع ده.
امیر امان الله خان د خپل پلار، امیر حبیب الله خان، له مرګ وروسته په ۱۹۱۹ کال کې د افغانستان پاچا شو. هغه له کوچنۍ ځوانۍ څخه د نړۍ په اړه زیات معلومات راټول کړي و، او د اروپا د پرمختګونو او مدني اصلاحاتو په اړه یې ژوره پوهه درلوده. د دې پوهې او د هغه پر وړاندې د ملت سره د وفادارۍ د احساساتو پراساس، هغه د خپل هېواد لپاره نوښتګر اصلاحات وړاندې کړل چې د هېواد د پرمختګ لپاره بنیادي او تاریخی اهمیت درلودامیر امان الله خان د افغانستان په تاریخ کې د اصلاحاتو یوه دوره پیل کړه. هغه پر دې باور و چې یوازې د معاصرو اصلاحاتو له لارې کولای شي افغانستان له اقتصادي، سیاسي او ټولنیزو ستونزو څخه راو باسي. هغه له خپل سلطنت څخه د ډیری داسې اصلاحاتو د تطبیق هڅه وکړه چې د افغانستان په تاریخ کې بې ساري وې.
امیر امان الله خان د افغانستان د غلامۍ سیستم ختم کړ. په ۱۳۰۲ هجري شمسي کې هغه د غلامانو آزادولو لپاره لویه پرېکړه وکړه، چې په کابل کې ۷۰۰ غلامان آزاد شول. دا ګام نه یوازې د انسانیت په برخه کې یو لوی پرمختګ و، بلکه د افغانستان د آزادۍ او خودمختارۍ یوه مهمه نښه هم وه امیر امان الله خان د پوځ په برخه کې هم یو لړ اصلاحات راوستل. هغه په خپلو پوځي صفونو کې روسي انجینران وګماري او د ځینو عصري وسایلو لکه الوتکو او ټوپکونو لپاره د اروپا څخه مرستې ترلاسه کړې. په ۱۳۰۴ هجري شمسي کې د کندهار په ښار کې د هغه په وینا کې د ملت یووالي ته اشاره وکړه: “په افغانستان کې ژوند کوونکي ټول افغانان دي دراني، غلجي څه معنا لري؟ موږ یو موټي اوسو. امیر امان الله خان د ښځو د تعلیم او حقونو لپاره هم ځانګړې پاملرنه وکړه. هغه په خپل واکمنۍ کې د ښځو لپاره نوي فرصتونه رامنځته کړل، او په افغانستان کې یې د معاصر ښوونې لپاره ستر ګامونه پورته کړل. د هغه په وخت کې ډیری ښوونځي پرانیستل شول، او د ښځو لپاره هم د تعلیم دروازه پرانیستل شوه د اقتصاد په برخه کې هم امیر امان الله خان بې ساري هڅې وکړې. هغه د داخلي اقتصادي جوړښت اصلاح کړ، او د مالي سیسټم د سمون لپاره یې هم ځانګړي ګامونه پورته کړل. د هغه په دوران کې د مالیاتو په برخه کې اصلاحات راوړل شول، او په عین حال کې یې د کارګرانو لپاره هم نوي فرصتونه رامنځته کړل. د هغه د اروپا سفر هم د افغانستان د تجارتي اړیکو د پراختیا یوه بې ساري مرحله وه امیر امان الله خان د نړۍ له پرمختللو هېوادونو سره د اړیکو پراخولو ته زیاته پاملرنه وکړه. هغه په ۱۹۲۷-۱۹۲۸ کې د اروپا سفر وکړ او په دغه سفر کې یې د افغانستان لپاره ګڼ شمېر پوځي او صنعتي تجهیزاتو ترلاسه کړل. هغه د ۵۳۵۰۰ ټوپکونو، ۸ الوتکو، ماشینونو او فابریکو راوړلو له لارې د افغانستان د دفاعي او صنعتي سکتورونو په پرمختګ کې مهم رول ولوبوه.
په مصر کې هغه “لوېدیځ سره د ختیځ اتل” او په ایټالیا کې “انان زیاتا” لقبونه ترلاسه کړل، چې د هغه د نړیوال شهرت او د افغانستان د ودې لپاره یې د مبارزو ښکارندويي کوی د خپلواکۍ د ساتنې لپاره مبارزه
د امیر امان الله خان د ځینو اصلاحاتو او سیاستونو سره، ځینې خلک د هغه د سختۍ او استبداد له امله ناراضه شول. هغه د ۱۳۰۳ هجري شمسي په لویې جرګې کې د وزیرانو پر ضد مقاومت وکړ، چې د هغه د رهبریت پر وړاندې د مخالفت ښکارندويي کوي. په هر حال، هغه د افغانستان د استقلال لپاره مبارزه وکړه، او د خپل هېواد د ازادۍ لپاره یې سترې هڅې وکړې امیر امان الله خان د افغانستان په تاریخ کې د یوه روښنفکر، اصلاحګر او د هېواد د آزادۍ سمبول و. د هغه د اصلاحاتو له امله افغانستان ته د یو نوي عصر پیل ورکړل شو، او د هغه په دور کې ګڼ شمېر انقلابونه او پرمختګونه رامنځته شول. که څه هم د هغه واکمني د ځینو ستونزو سره مخ شوه، خو د هغه په ژوند کې پورته کړل شوې اصلاحات، د افغانستان د تاریخي پرمختګ لپاره یوه مهمه مرحله پاتې شوې ده هغه د یوه ملي قهرمان په توګه د تاریخ په پاڼو کې ځای لري، او د هغه یادونه تل د افغانستان د آزادۍ، پرمختګ او د ملي یووالي سمبول پاتې کیږي.
د دعوت رسنیز مرکز ملاتړ وکړئ
له موږ سره د مرستې همدا وخت دی. هره مرسته، که لږه وي یا ډیره، زموږ رسنیز کارونه او هڅې پیاوړی کوي، زموږ راتلونکی ساتي او زموږ د لا ښه خدمت زمینه برابروي. د دعوت رسنیز مرکز سره د لږ تر لږه $/10 ډالر یا په ډیرې مرستې کولو ملاتړ وکړئ. دا ستاسو یوازې یوه دقیقه وخت نیسي. او هم کولی شئ هره میاشت له موږ سره منظمه مرسته وکړئ. مننه
د دعوت بانکي پتهDNB Bank AC # 0530 2294668 :
له ناروې بهر د نړیوالو تادیاتو حساب: NO15 0530 2294 668
د ویپس شمېره Vipps: #557320 :
Support Dawat Media Center
If there were ever a time to join us, it is now. Every contribution, however big or small, powers our journalism and sustains our future. Support the Dawat Media Center from as little as $/€10 – it only takes a minute. If you can, please consider supporting us with a regular amount each month. Thank you
DNB Bank AC # 0530 2294668
Account for international payments: NO15 0530 2294 668
Vipps: #557320
Comments are closed.